Kurs ishlarini bajarish

Kaliyli o`g`itlar.

 Kaliy hayvonlar, o`simliklar va mikroorganizmlar uchun zarur 

elementlar  qatoriga  kiradi.  Kaliyning  ko`p  qismi  o`simlik  hujayrasining  shirasida 

bo`ladi.  O`simlikning  tunasida  engil  harakatchanlikka  ega  bo`lib,  ildizdan  kechasi 

ajraladi  va  kunduzi  yana  singadi.  O`simliklarning  eski  qari  bargidan  yomqir  suvlari 

kaliyni ko`plab yuvadi. 

O`simlikda kaliy bir tekis tarqalmagan, uning ko`p qismi modda almashinuvi va 

hujayraning  bo`linishi  intensiv  ravishda ketayotgan organlarida  mirestemasida, yosh 

novdalarida  bo`ladi.  Kaliy  o`simlikning  changdonida  ham  ko`p  bo`ladi. 

Makkajo`xorining  changdonida  35,5%  gacha  bo`ladi.  Kaliy  o`simliklarning  tovar 

bo`lmagan  qismida  ko`p  bo`ladi.  Kaliy  o`simliklarda  fotosintez  jarayonini  normal 

o`tishini  taminlaydi.  Fermentlar  tarkibiga  kirmaydi.  Lekin  ularning  faoliyatini 

tezlashtiradi.  Protoplazma  kolloidlarining  gidrofillik  qobiliyatini  kuchaytiradi. 

---

25

 

 

Kaliyning  tasirida  o`simliklar  suvni  o`zida  ushlab  turish  qobiliyatini  oshiradi.  qisqa 

muddatli  qurqoqchilikka  chidamliligini  kuchaytiradi.  Kaliy  bilan  oziqlanish  yaxshi 

bo`lgan  sharoitda  o`simliklarda  uglevodlarning  tez  to`planishi  natijasida  meva  va 

sabzavotlarda  qandning,  kartoshkada  kraxmalning,  zig`ir  va  boshqa  tolali  ekinlada 

tolasining ingichkaligi va mustahkamligi ortadi. X ujayra shirasining osmotik bosimi 

va  ekinlar  sovuqqa  chidamliligi  ortadi.  O`simliklar  kaliy  bilan  yaxshi  taminlansa, 

oqsil  ko`p  hosil  bo`ladi,azotni  yaxshi  o`zlashriradi.  Ko`pgina  qishloqxo`jaligi 

ekinlarida  kaliy  azotga  nisbatan  ancha  kam  bo`ladi.  Lekin  hamma  o`simliklar  va 

mikroblar  kaliyni  fosforga  nisbatan  ko`p  istemol  qiladi.  Kaliy  yetishmaganda 

o`simlik  barglarining  qirralari  qizil-qo`ng`ir  tusga  kiradi.Ularning  rivojlanishi  va 

xosilning etilishi kechikadi. 

O`simliklar  o`zlarining  har  xil  o`suv  davrlarida  kaliyni  har  xil  miqdorda  qabul 

qilmaydilar.  Masalan,  zig’ir  gullashdan  oldin  25,1  %  gullash  boshlanganda  73,7%, 

to`la  gullaganda  98,7%  qabul  qiladi.  Qishloq  xo`jaligi  ekinlari  kaliyni  birday  talab 

qilmaydilar.  Kaliyni  nisbatan  ko`p  talab  qiladigan  qishloqxo`jalik  ekinlariga  qand 

lavlagi,  karam  kartoshka  ildiz  mevalilar,  beda,  kungaboqar,  grechixa,  don  dukkakli 

ekinlar  va  makkajo`xori  kiradi.Arpa,  tariq,  bug`doy,  javdarlarning  donida  kaliyni 

miqdori  kam  bo`ladi.  Kaliy  azot  va  fosfordan  farq  qilib  o`simliklarning  vegetatsiya 

qismida ko`p bo`ladi.