Kurs ishi topshirdi: Yormatov Sh Qabul qiladi: Bo’ranova Lola Termiz – 2022 Mavzu

3.Fiskal siyosat vositalarining yalpi talab va yalpi taklifga ta’siri
Soliqlarning yalpi taklifga ta’sirini o‘rgangan olim AQSh sobiq prezidenti R. Reyganning maslahatchisi, «taklif iqtisodiy nazariya»si konsepsiyasi asoschilaridan biri bo‘lgan Artur Lafferdir. Laffer shunday bir gipotetik egri chiziqni yaratdiki, u orqali soliq stavkasi o‘zgarishi tufayli davlat budjetiga tushadigan umumiy soliq tushumlari o‘zgarishini ko‘rish mumkin (bu egri chiziq gipotetik deb atalishining sababi, Laffer unda o‘z xulosalarini statistik ma’lumotlar asosida emas, balki gipoteza (taxmin qilish) orqali, ya’ni logik mulohaza orqali tushuntirib bergan.


Laffer egri chizig‘i⁸
bunda, t – soliq stavkalari; topt – optimal soliq stavkasi; T – soliq tushumlari. Bu egri chiziqda optimal soliq stavkasi ko‘rsatilgan bo‘lib (topt), bunday soliq stavkada soliq tushumlari maksimal (Tmax) bo‘ladi. Agar soliq stavkasi oshirilsa (topt dan), u holda faollik darajasi pasayadi va soliq tushumlari qisqaradi, chunki soliq bazasi – Y kamayadi.
Iqtisodiy yuksalish davrida ortiqcha talab iqtisodiyotga inflatsion ta’sir ko‘rsatayotgan sharoitda daromadlar darajasi oshishi bilan soliqlar stavkalari pasayadi va bu yalpi talabga cheklovchi ta’sir ko‘rsatadi. Ayni paytda davlat xarajatlari (ishsizlarga nafaqalar, davlat transfertlarining bir qancha turlar) ham pasayadi. Ammo nodiskret fiskal siyosat vositalari iqtisodiy tebranishlarni to‘liq yumshatish imkonini bermaydi va u diskret fiskal siyosat yuritishni inkor etmaydi.


Soliqlar pasayishining yalpi taklifga ta’siri⁹

4.Davlat xarajatlari, soliq va balanslashgan byudjet multiplikatorlari. Budjet taqchilligi va ortiqchaligi
Qiska muddatli davrda byudjet-soliq siyosati davlat xarajatlari, soliq va balanslashgan byudjet mul’tiplikatorlari samarasi ta`siri ostida bo`ladi.
ΔG ↑ → ΔE↑ (ΔEkΔC) → ↑ΔY(ΔY=ΔC x mg)
Davlat xarajatlarining ΔG miqdorga o`sishi rejalashtirgan xarajatlarining ΔE miqdorda o`sishiga va umumiy xarajatlarning egri chiziq bo`yicha yuqoriga surilishiga olib keladi. Bu vaziyatda yalpi ishlab chiqarish xajmi (ΔY) miqdorida o`sadi.
Davlat xarajatlari o`zgarishining mul’tiplikativ samarasi ko`rganimiz singari xarajatlardagi ozroq o`zgarish daromadlardagi undan ancha katta bo`lgan, o`zgarishni keltirib chiqaradi va ΔY/ ΔE=1/(1-b) bo`ladi.