Kurs ishining maqsad va vazifalari. Mazkur kurs ishidan asosiy maqsad bugungi axborot asrida bo‘layotgan ma’naviy tahdidlar, mafkuraviy urushlar xurujidan yosh avlodni ongini zaharlanishiga yo‘l qo‘ymaslik va shu bilan birga o‘sib kelayotgan yosh avlodga Vatan tuyg‘usi hissini singdidrishga qaratilgan
Kurs ishining amaliy ahamiyati.Kurs ishining nazariy va amaliy natijalaridan maktab, akademik litsey, kollejlardagi Milliy istiqlol g‘oyasi fanlarida foydalanish mumkin. Mustaqil ish yoki taqdimotlar tayyorlashda mazkur Kurs ishi qo‘shimcha ma’lumot vazifasini o‘taydi.
Kurs ishining tarkibi va hajmi: Kurs ish kirish, ikki bob, xulosa, foydalanilgan adabiyotlardan iborat
.
I BOB. Ma’naviy tahdidlarni oldini olishda milliy g‘oyaning roli
va ma’naviy tahdid insonning ongi, dunyoqarashi va axloqiga daxl qiluvchi jiddiy xavf
1.1. Ma’naviy tahdidlarni oldini olishda milliy g‘oyaning roli
Tarixdan ma’lumki, inson ma’naviy olamining yuksakligi millat qiyofasini belgilaydi hamda jamiyatda ilm fan, madaniyat, san’at va boshqa sohalar rivojining poydevori sifatida e’tirof etiladi. Shu jihatdan olib qaraganda, ma’naviyatning har bir bo‘g‘ini inson va uning takomili uchun muhim omillardan biri bo‘lib hisoblanadi.
Buyuk ajdodlarimiz Al-Farobiy, Al-Moturidiy, Imom al-Buxoriylar ham ma’naviy tarbiya inson va uning kamolotiga xizmat qiladigan zaruriy aqliy tarbiyaning asosida vujudga kelishini ta’kidlab o‘tganlar. Demak, shu jihatdan olib qaraydigan bo‘lsak, ma’naviyat inson aqliy va ruhiy olami bilan bog‘liq bo‘lgan tarbiyaning negizini tashkil qiladi. Aql bilan ruhiyatni boshqarish tizimi esa inson tarbiyasida uning bolaligidan boshqariladigan hamda nazorat qilinadigan odob ahloqning poydevoridir
O‘zbekiston Respublikasining birinchi Prezidenti Islom Karimovning “Yuksak ma’naviyat yengilmas kuch” asarida ma’naviyat tushunchasiga shunday ta’rif beriladiki, ya’ni qush ikki qanotisiz parvoz qila olmaganidek, inson ham ma’naviyatsiz yashay olmaydi1, deya ta’kidlanadi. Demak, ma’naviyatning donishmandlilik va ruhiy yetuklikka yetaklovchi dono fikr va tuyg‘ulari insonga ruhiy quvvat beradi va uning “ikkinchi qanoti” bo’lib kamolotga yetishishida dalda bo‘ladi.
Bugungi axborot asrida turli fikrlar va madaniyatlar to‘qnashuvi mamlakatlar ma’naviyatiga o‘ta sezilarli darajada tahdid solmoqdaki, ba’zi bir buzg‘unchi kuchlar davlatlarning asriy va asl ma’naviyatini izdan chiqarishgacha bo‘lgan turli o‘zlarining buzg‘unchi g‘oyalarini targ‘ib etishdan hech ham charchamayapti. Bu buzg‘unchi g‘oyalarni biz, internet tizimidagi yevropaning “o‘ziga xos” madaniyatini targ‘ib qilinayotganligi — turli yovuzlik va ahloq odobga qarshi internet materialllarida ham yaqqol ko‘rishimiz mumkin. Birgina misol. Agar internetga kirib vaxshiylik va yovuzlikni targ‘ib qiluvchi o‘yinlarni bolalar o‘ynayotganligini ko‘rsak, demak ularning ma’naviy va ruhiy olamiga qarshi ba’zi bir “kuchlar” o‘zlarining maqsadiga qay tariqa erishish yo‘lidagi jirkanch qadamlarini kuzatishimiz yanada ham oydinlashadi.
Qaysi bir zamonda o‘zbek farzandini mana shu o‘yinlardagi yovuz kuchlar bilan qo‘liga turli qurollarni olib albatta, kompyuter klaviaturasi orqali yakkama yakka jangga kirishganini ko‘rganmiz. Hech ikkilanmay aytishimiz mumkinki, bugungi axborot va globallashuv davrida bunday ahvolni ochiqchasiga turli internet kafelarga kirsangiz, o‘zingiz guvohi bo‘lasiz.
Bugungu kunda “Ma’naviyatga tahdid – o‘zligimizga tahdid” degan o‘ta chuqur hamda kishini o‘yga toldiradigan fikrlar ham aslida bugungi kunda yosh avlod tarbiyasiga salbiy ta’sir qilayotgan mana shu kabi illatlarni targ‘ib qilishga qaratilganligining mohiyatiga xolsinona yondashishdan iboratdir.
Bizga ma’lumki, ma’naviyat – inson ongiga ona suti, ota tarbiyasi, yon atrofdagilarning yoshlarga bo‘lgan e’tibori bilan singadi. Demak, yosh avlodning ma’naviyatli bo‘lishi – oiladagi tarbiyaga borib taqalardi. Albatta, qush uyasida ko‘rganini qiladi deganlaridek, inson farzandi ham birinchi va eng birinchi ma’naviy va ruhiy tarbiyani o‘z ota-onasidan o‘rganadi va xuddiki, tasvirga olish vositasi kabi o‘z ongiga muhrlab boraveradi. Ma’lumki, ma’naviy yetuklikning asosida tarbiya, xulq odob turibdimi, demak ota-ona o‘z farzandini tug’ilganidan boshlaboq tarbiyaning eng asl asosini o‘z farzandiga singdirib borishga va bu tarbiya farzandi ongida qanday ezgulik urug‘ini sochayotganligini kuzatib borishga majburdir.
Yana bir shunday fikrlar xalq orasida yuradi. Bola boshidan deb.
O‘ylab ko‘raylik, yosh endigina ekilgan nihol parvarishsiz qanday ko‘kka bo’y chuzsin. Yosh avlod tarbiyasi ham oson ish emas. Uning ko‘ngli go‘yoki oppoq beg‘ubor qog‘ozdek bo‘ladi. Ushbu beg‘uborlik qog‘oziga ota-onasi qanday yozuvlarni yozishi bilan farzandning ma’naviyati va aqliy tarbiyasiga ushbu yozuvlar kuchadi hamda ongiga muhrlangan bu yozuvlar uning keyingi hayotida muhim o‘rin tutadi. Yana ota-onalar shuni unutmasliklari kerakki, yuqoridagi aytib o‘tilgan farzandining ko‘nglidagi hali shakllanib ulgurmagan oppoq va beg‘uborlik qog‘oziga yovuz va buzg‘unchi kuchlarning jirkanch illatlarini ularning o’zlari yozib qoldirmaliklari uchun bir soniya ham kechiktirib bo’lmaydigan harakati o‘zligimizga hamda ma’naviyatizga tahdid solinishiga qarshi qurol sifatida tan olinmoqda. Shundagina internet va boshqa axborot asrining buzg‘unchi g‘oyalari ma’naviyatimizga hech ham tahdid sola olmaydi.
Milliy istiqlol g‘oyasi o‘zining mazmun-mohiyati bilan mafkuraviy tajovuz, ma’naviy tahdidlarga qarshi tura oladigan kishilarni tarbiyalashga xizmat qiladi. Bu borada barcha fuqarolarning, davlat va nodavlat tashkilotlarning ogohligi, faolligi, ezgu g‘oyalarga xizmat qilishga tayyorligi katta ahamiyat kasb etadi.
Chunki ma’naviy tahdid insonning ongi, dunyoqarashi va axloqiga daxl qilishi bilan jiddiy xavf hisoblanadi. Bu xavf ko‘zga ko‘rinmasada, lekin uning keltiradigan zarari yuqumli kasalliklardan kam emas. Shu ma’noda “tarixiy haqiqatni anglamaydigan yoki anglashni istamaydigan chet eldagi ba’zi siyosatchi va arboblar nafaqat siyosat yoki iqtisod, balki ma’naviyat bobida ham bizga aql o‘rgatishga, azaliy hayot tarzimiz, ruhiy dunyomizga yot bo‘lgan qarashlarni majburan joriy etishga urinmoqda2”. Haqiqatan ham bunday urinishlar turli usullar va vositalar yordamida amalga oshirilmoqda. Ular orasida ma’naviy tahdidlarning ko‘lami pasaymayotganligi tashvishlidir.
“Ma’naviy tahdid” iborasini ikki so‘z birikuvidan iborat: ma’naviy va tahdid. “Ma’naviy” deganda insonning ichki dunyosi, ongi va qalbi nazarda tutiladi3. “Tahdid” deganda esa hadig, ya’ni tajovuz qilish, yo‘ldan chiqarishga asoslangan xavf-xatarlar majmui tushuniladi4. Tahdid xavf-xatardan darhol ko‘zga tashlanmasligi, uzoqni ko‘zlashi va xavf-xatarga nisbatan zarari ko‘pligi bilan farq qiladi. Mazkur so‘z 1997 yili Yurtboshimiz tomonidan ilk bor atama darajasida qo‘llanilgan.
Do'stlaringiz bilan baham: |