Kurs ishi mavzu:,,Ekologik monitoringning xalqaro jihatlari’’ Bajardi: Ochilova f tekshirdi: Mamarahimov o toshkent – 2022. Mavzu: Ekologik monitoringning xalqaro jihatlari. Reja

2.4. Atrof muhit monitoringining global tizimi.
Dunyoning ko'p davlatlaridagi atrof tabiiy muxitning jadal sur`atlarda ifloslanishi va bu ifloslanishlarning havo orqali yer usti va ost suvlari tuproqdagi migratsion jarayonlar orqali transchegaraviy tarqalishi ekologik nazorat va monitoringni kontnental va global (umumplanetar darajada tashkil etsh exti¸jini keltirib chiqardi.) Masalan, eramizdan avvalgi VIII asrdagi muzliklardagi kremiyning miqdori 1996 yildagiga nisbatan 500 marta kam bo’lgan. AQShda 1950 yildan 1970 yil ichida kislotali ¸mqirlardagi RN miqdori 4.6-dan 4.1-6.5 gacha o'zgartiriladi.
1972 yildagi Stokgolmdagi BMTning atrof muhit bo’yicha o’tkazilgan konferensiya ekologik monitoringning (EM) global tizimi tuzilishining asosiy tamoyillarin ma`qullagan va uning qarorlari asosida BMTning atrof muxit bo’yicha dasturi YuNEP yaratilgan. Bu dasturda BMTning Bosh assambliyasi xozirgi muxitni saqlash va yaxshilashning tezkor va samarali chora tadbirlarining zarurligi tan olingan YuNEP Kengashi o’zining 1973 yildagi birinchi majlisida biosfera resurslarini muxofaza qilish va kishilar hamda ekotizimlarining farovonligi bo’yicha kompleks samarali tadbirlarni amalga oshirish uchun zarur bo’lgan blimlarini chuqurlashtirish maqsadida turli mutaxassisliklar olimlarni yordamida tabiiy va inson tomonidan yaratilgan ekotizimlarni o’rganishni ta`minlash haqidagi rejalarni e`lon qildi.
1973-1974 yillarda BMT YuNEPning ATMGMT atrof muhit monitoringlari bo’yicha Dasturini ma`qulladi.
* Atmosferaning global degrdasiyasi va uning iqlimiga ta`sirini baholash.
* Ifloslantiruvchi larning royxatini aniqlash.
* Biosferani ifloslantiruvchilarini miqdorini va tarqalishini baholash (ayniqsa inson va xayvonlarning ozuqa zanjirini ifloslantiruvchilar).
* Xalqaro masshtabdagi noxush ofatlarni oldini olish tizimini yaratish va takomillashtirish.
* Kishilarni salomatligin, farovon xayotini xavfsizligini hozirda va kelajakda, atrof tabiiy muhitni aqlli boshqarish uchun axborot tayorlash.
* Fon monitoringi bo’yicha tavsiyalarni ishlab chiqish.
* Monito'ring tizximlar sxemalarini takomillashtirish.
* Qishloq xo’jaligi ishlab chiqarish bilan bog’liq bo’lgan dolzarb muammolarni vujudga kelishini baxolash (Afrika , Osiyo, Rossiya) .
* Yer usti ekotizimlarining atrof muxitni ifloslanishiga bo’lgan reaksiyasini baholash ATMGMTning pirovard maqsadlari quyidagilar xisoblanadi.
* Ifloslantiruvchilarni atrof muhitga tashlanish ularni fazoda tarqalish va vaqtini darajasini o'rnatish.
* Tashlanayotgan ifloslantiruvchi va zararli maxsulotlarning oqimini tezligini va aylanish miqdorlarini aniqlash;
* Davlatlar o’rtasida na`muna olish va taxlillarni qiyoslash va monitoringini tashkil etishda o’zaro tajriba almashishni ta`minlaydi;
* Ifloslantiruvchilarga karshi kurashni boshqarish bo’yicha. global va mintaqaviy masshtabdagi qarorlarni qabul qilish uchun axborotlar bilan ta`minlash;
* Atrof muhitni muhofaza qilish sohasida standartlashtirish tizimiyai yaratish;
Xalqaro masshtabda bu standartlar standartlash bo’yicha xalqaro tashkilot (1SO) tomonidan ishlab chiqarilgan: 1SO 9000 guruxi atrof muxigni cifatini boshqarish bo’yicha, 1SO 14000 guruxi atrof muxitni xolati bo’yicha xalqaro standartlar tizimini yaratish ishlarini olib boradi.1990yilda Harbiy sputnik jarayonlaridan foydalanib (Rossiya, AQSh, Xitoy, Ukraina, Qozog’iston, Litva) "Global EM" Xalkaro loyixasi ishlab chiqiqaradi. 1992yilda Rio-de -Janeyro (Braziliya)da BMT nint "Atrof muxit va rivojlanish konferensiyasi bo’lib o’tdi. 1993 - 1995 yillar YuNEP tomonidan dunyo okeanlarini va dengizlarini dengiz kemalaridan tushadigan ifloslantirishlarni oldini olish bo’yicha xalqaro konvensiya dasturi amalga oshirildi.