Re major tanaligida yozilgan kompozitsiya ikkita qarama-qarshi bo'limning ketma-ket almashinishiga asoslangan: biri temperamentli va jo'shqin, ikkinchisi yorqin lirika bilan to'ldirilgan. Shunga qaramay, asar yaxlit yaxlit ko'rinadi, chunki tabiatan qarama-qarshi bo'lgan mavzular uzluksiz aniq va jonli hamrohlik orqali birlashtirilib, g'ildiraklarning shovqinini rang-barang aks ettiradi. Bastakor o‘z miniatyurasini qaysi shaklda yakunlaganligini ikki jihatdan ko‘rib chiqish mumkin. Birinchi versiya takrorlash bilan murakkab uch qismli shakl bo'lib, uni formula bilan ifodalash mumkin:
II: A B: II A. Ikkinchisi misra(kuplet)-xor: unda A bo`limi naqorat rolini bajaradi.
Kuy boshlanishida s f kuchli zarb bilan oldinga intiluvchi D dur akkordi tonika bilan boshlanadi. Kompazitsiyaning birinchi qismi, har sakkiz taktli davriyadan iborat, ikkita jumladan tashlik topgan va kadensiyasi tonika bilan tupaydi, shu tariqa bir xil harakatga kiritilgan kuy bastakorning ko'rsatmasi bo'yicha tez sur'atda ijro etiladi.
Asarning keyingi ikkinchi qismida, “B” harfi bilan belgilangan diagrammada musiqaning tabiati sezilarli darajada o`zgargan. Endi qahramonning lirik ruhiy holatini aks ettiruvchi ohangdorligi keng va ravon bo`ladi.
Keyinchalik hamma narsa boshidanoq yana takrorlanadi.
Kompozitsiya oxirida quvnoq va bayramona birinchi qismning tematik materiali yana yangraydi va tonika akkordi bilan yakunlanadi.
“Hamrоh qo`shiq” (Pоputnaya pеsnya) – Bu ko'plab taniqli qo'shiqchilarning sevimli vokal asariga aylandi va Chaliapin, Vedernikov, Nesterenko va Xvorostovskiy kabi mashhur vokalizlarning repertuariga kiritilgan. Ayni paytda asarning aranjirovkasi turli kompozitsiyadagi xor jamoalari uchun qilingan va nafaqat Rossiyada , balki xorijda ham konsert sahnalarida muvaffaqiyatli ijro etilmoqda.
“Ajib lahzalarni eslayman” (Ya pоmnyu chudnое mgnоvеnе). Glinkaning
vоkal lirikasida Pushkin shе’rlariga yozilgan rоmanslar muhim o`rin tutadi. Ular оrasida shоir va kоmpоzitоrning ulug`ligi оmuхtalishib kеtgan “Ajib lahzalarni eslayman” rоmansi - rus vоkal lirikasining marvarididir. Rоmansning uch qismli shakli asar qahramоni ichki dunyosining uchta muhim davri aks etgan shе’r mazmuniga - dastlabki uchrashuv, sеvgilisidan ayriliq azоbi va yangidan ro`y bеrgan uchrashuv sеvinchiga muvоfiqdir. Rоmansning kuyi o`zining ravоnligi va mayin nazоkati bilan оdamni ta’sirlantiradi:
Rоmansning tashvishli o`rta qismi aniq qarama-qarshilikka ega. Bu qismda musiqa rеchitativ-dеklamatsiоn va kеskin хaraktyеrga ega. Uchinchi qismda оldingi yorqin kuy qayta eshitilsada, endi u quvnоq-hayojоnli, jo`r qismi esa harakatchan va iztirоbli bo`lib qоladi.
Ushbu rоmans Glinka ijоdining yеtuk davrida yaratilgan, shuning uchun ham kоmpоzitоrning mahоrati unda mukammaldir. Pushkin va Glinkagacha hеch kim tоmоnidan va hеch qachоn insоn tuyg`ularining go`zalligi bu qadar yuqоriga ko`tarilgan emas
Rus klassik kompozitorlar maktabining asoschisi deb haqli ravishda atalgan Mixail Ivanovich Glinka o'z ijodida turli janrlarida ijod qilgan, lekin u kamerali vokal musiqasiga alohida e'tibor berdi. Hayoti davomida turli mualliflarning sheʼriy matnlari asosida saksondan ortiq vokal miniatyura yaratgan bastakor merosida Aleksandr Sergeyevich Pushkin sheʼrlariga yaratilgan romanslar eng muhim oʻrinni egallaydi.
Mixail Ivanovich buyuk shoirning asarlarini yaratgan tuyg'ularga to'la hayotiy o'nta ajoyib asardan eng mashhuri "Ajib lahzalarni eslayman" romansidir. U nafaqat she’riyat va musiqani uyg‘unlashtirgan, balki ikki buyuk ijodkorning ma’naviy yaqinligini ham yaqqol aks ettirgan. Glinka Pushkin she'rlarining qalbni o'ziga rom etuvchi sadolarini shunchalik nozik his qildi va ilhomlantirdiki, natijada eng yuksak mahoratning durdona asari dunyoga keldi.
Asar uch qismli oddiy shakilda yozilgan. Romans Fa major tonaligi , tempi Allegro moderato. O`lchovi 4\4 ( asar to`liqsiz takdan boshlanadi)
Asar boshlanishi tort taktli kirish bilan boshlanadi. Keyin romans,vokal musiqasi boshlanadi, uning mayin qayg'uga to'la ohangi Pushkin obrazini yanada go'zal qiladi. Arpedjio fonida yangragan lirik ohang o‘zining go‘zalligi va nafisligi bilan o‘ziga maftun etadi.
Birinchi qism (1-24 t) . “ В томленьях …” so`zlaridan d-moll ga og`ish boshlanadi. Bu tanalikning tonkasi oldidan s va D guruhi garmoniyalari keladi: II7-s64-D65-D7-t. Keyinchalik (19 t) C-dur tonaligini tasdiqlovchi akkordlar paydo bo`ladi. Undan so`ng DDumVII7 paydo bo`ladi, bu T64 ga yechiladi,U K64 funktsiyasini oladi, Shunday qilib birinchi qism dominant bilan tugaydi.
“Шли годы…” so`zi bilan boshlanuvchi romansning o`rta qismida asarning tanalizi Fa majordan Lya bemol major tanaligida modulyatsiyalanadi. Nozik mehribon kantilena isyonkor deklaratsiyaga aylanadi. Tashvish va hayajon pulsatsiyalanuvchi takroriy jo'r akkordlari, shuningdek, tiratlar deb ataladigan o'ziga xos ohangdor bezaklar bilan ta'kidlanadi.
Romansning o`rta qismi (25-44t) . “и я забыл твой голос нежный” so`zlarida f-moll ga og`ishma bor: s-D65-D7-t. Keyin (34-35t) modulyatsiya f-moll va d-moll tonaligining beqaror funktsiya akkorlari orqali sodir boladi: DD (f-moll) II7 (d-moll). O`rta qism D7 d-moll bilan tugaydi, bu tonikaga yechilmaydi.
Uchinchi qism (45-70t) . “В душе настало пробужденье” so`zlari bilan boshlanadi, romansning asosiy kaliti F-dur bilan boshlanadi.
Ushbu parchadan keyin quvnoqlik bilan, hayojonli va yorqinlik takrorlanadi. Keyin esa o'n oltitalik notalarning faol jo'rligi bilan ta'kidlangan, ehtiros bilan to'lib-toshgan va quvonchli avjiga olib keladi. Kirish qimi singari pianino ijrosida romans yakunlanadi.
"Ajib lahzalarni eslayman" - rus vokal lirikasining durdonasi deb nomlangan ushbu umum e'tirof etilgan durdona Mixail Glinkaning ushbu janrdagi eng yuqori yutug'i hisoblanadi. Unda maestro buyuk Pushkinning jozibali misralarini va maftunkor kuyni mukammal bog‘lab, o‘zining barcha bastakorlik mahoratini namoyon etdi. Insoniy tuyg‘u go‘zalligini yorqin aks ettiruvchi ushbu maftunkor romansni tashkil topganidan beri ko‘plab mashhur vokalchilar o‘z repertuariga kiritdilar. Shuning uchun, hozirgi vaqtda bu ko'pincha kontsert zallari sahnalaridan yangraydi.
Glinkaning romans ijodi go'zallik va mukammallikning bitmas-tuganmas bahori deb ataladi. U o‘zining samimiyligi, kuylarning go‘zalligi, musiqa va she’riy matnning to‘liq birligi bilan o‘ziga rom etadi. “Lark” vokal miniatyurasi bunga yorqin misol bo'la oladi - bu romans birinchi tovushlaridanoq o'z ohangining sodda jozibasi va samimiy soddaligi bilan o'ziga jalb qiladi.
