Kurs ishi Mavzu: O’zbekiston aksyadorlik jamiyatlari va ularga qoyiladigan talab Toshkent 2022

Kurs ishi

Mavzu: O’zbekiston aksyadorlik jamiyatlari va ularga qoyiladigan talab
Toshkent 2022

O’zbekiston aksyadorlik jamiyatlari va ularga qoyiladigan talab

Reja:
Kirish

1. 
   Aksiyadorlik jamiyatilari dividend siyosatining mohiyati va zaruriyati.
   
2. 
   Aksiyadorlik jamiyatida dividend siyosatiga ta’sir etuvchi omillar.
   
3. 
   O’zbekiston Respublikasi AJlari dividend siyosatining me’yoriy-huquqiy asoslari.
   
4. 
   Aksiyadorlik jamiyati dividend siyosatining asosiy turlari.
   
5. 
   … AJ dividenti siyotining tahlili.
   

Xulosa.
Foydalanilgan adabiyotlar royhati.

Kirish
Mamlakatimizda moliya bozorini rivojlantirish aksiyadorlik jamiyatlari faoliyatini yaxshilash va ularda samarali korporativ boshqaruvni yoʻlga qoʻyishni talab etadi. Aksiyadorlik jamiyatlarida samarali korporativ boshqaruvni tashkil etishda oqilona dividend siyosatining alohida oʻrni borligini ta’kidlashimiz lozim. Hozirgi davrida mamlakatimizda korxonalar faoliyatini samarali tashkil etish masalasiga jiddiy e‘tibor qaratilmoqda va bu borada qator islohotlar amalga oshirilmoqda. Xususan, O‘zbekiston Respublikasining 2014-yil 6-maydagi O‘RQ-370-sonli yangi tahrirda qabul qilingan “Aksiyadorlik jamiyatlari va aksiyadorlarning huquqlarini himoya qilish to‘g‘risida”gi Qonuniga muvofiq Aksiyadorlik jamiyatlarini tuzish, ularning faoliyati va ularni tugatish, aksiyadorlarning huquqlarini himoya qilish bilan bog‘liq munosabatlar ushbu Qonun hamda O‘zbekiston Respublikasining boshqa qonunlari bilan tartibga solinadi¹.
Shuningdek, O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyev ta‘kidlagandek “Xalqaro tajribani o’rganib, raqobatni olib kirish mumkin bo’lgan monopoliya sohalariga xususiy sektor uchun yo’l ochish va shu orqali raqobat muhitini shakllantirish lozim. Bu borada tabiiy monopoliya va raqobat to’g’risidagi qonunlarni yangilash hamda iqtisodiyotda raqobat muhitini shakllantirish strategiyasini ishlab chiqish talab etiladi².
Mamlakat raqobatbardoshligi darajasini uning milliy kompaniyalari tomonidan ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar, korxonalar, tarmoqlar raqobatbardoshligi ta‘minlab beradi, bu esa o’z navbatida xo’jalik yurituvchi sub‘ektlarning moliyalashtirish manbalari uchun raqobatini kuchayishiga olib keladi. Aksiyadorlik jamiyatlari faoliyatini samarali tashkil etish maqsadida mamlakat miqyosida iqtisodiy islohotlar amalga oshirilayotgan bir vaqtda ular faoliyatining asosiy mezonlaridan biri bo’lgan dividend siyosati muhim ahamiyatga ega.
Mamlakatimizdagi aksiyadorlik jamiyatlarining aksariyatida davlat ulushi yuqoriligi e’tiborli jihat hisoblanadi. Bu jihat ushbu aksiyadorlik jamiyatlari faoliyatiga salbiy ta’sir oʻtkazmoqda va iqtisodiyotda ham ushbu ta’sir sezilmoqda. Xususan, Prezidentimiz Sh.Mirziyoyev “Byudjetga tushumlarni oshirishda yana bir muhim yoʻnalish – davlat aktivlari. Oʻtgan yili davlat ishtirokidagi korxonalar tomonidan byudjetga jami 1,6 trillion soʻm dividend toʻlangan, xolos”, deya ta’kidladilar. Aksiyadorlik jamiyatlarida davlat ulushini kamaytirish va ularda samarali korporativ boshqaruvni tashkil etish orqali aksiyadorlik jamiyatlari faoliyatini yaxshilash zarur.
Dividend siyosatida aks etadigan olingan foydani taqsimlash boʻyicha korxona va mulkdorlar oʻrtasidagi moliyaviy munosabatlar murakkab va koʻp qirrali hisoblanadi. Investor tomonidan korxona kapitaliga pay, ulush, aksiyalarga tikilgan pul mablagʻlari haqiqatda uning korxonaga egalik qilish huquqini va oʻz navbatida, olingan foydani taqsimlashda ishtirok etish huquqini beradi.Bu esa dividend siyosatining ahamiyatini oshiradi.Shuning uchun dividendlarning iqtisodiy mohiyati va paydo boʻlish tabiatidan boshlab uning tarkibiy qismini koʻrib chiqish zarur.
Dividend siyosati kompaniyalar moliyaviy strategiyasining ajralmas qismi bo’lib, uni tanlash juda murakkab jarayondir. Chunki dividend siyosatining eng muhim vazifalaridan biri kompaniya rivojlanishi uchun yetarli darajadagi moliyalashtirish zaruriyati bilan aksiyadorlar manfaatlarining optimal kombinatsiyasini ta‘minlash hisoblanadi.
Oqilona dividend siyosatida dividend va reinvestitsiya oʻrtasidagi me’yoriy nisbatni aniqlash, minoritar aksiyadorlar huquqlarini himoya qilish va bular orqali investitsion jozibadorlikni oshirish, boshqa kompaniyalar tomonidan kompaniyaning qo’shib olinishining oldini olish,agentlik nizolarining yuzaga kelish ehtimolligini pasaytirish, aksiyalarning bozordagi narxining oʻsishiga erishish, biznes faoliyatini kengaytirish imkoniyatlari yuzaga kelishiga alohida e’tibor qaratish lozim. Shu sababli rivojlangan mamlakatlarda dividend siyosatining amaldagi holatinioʻrganish va milliy amaliyotimizga moslashtirish maqsadga muvofiq.

1.