Kurs ishi mavzu: O`smirlik davridagi psixik rivojlanishning umumiy tavsifi. Bajardi

O‘smirlik – bolalikdan kattalikka o‘tish davri bo‘lib, fiziologik va psixologik jihatdan o‘ziga xos xususiyatlari bilan xarakterlanadi. Bu bosqichda bolalarning jismoniy va psixik taraqqiyoti juda tezlashadi, hayotdagi turli narsalarga qiziqishi, yangilikka intilish ortadi, xarakteri shakllanadi, ma’naviy dunyosi boyiydi, ziddiyatlar avj oladi.
 O‘smirlik balog‘atga etish davri bo‘lib, yangi hislar, sezgilar va jinsiy hayotga ta`luqli chigal masalalarning paydo bo‘lishi bilan ham xarakterlanadi Bu yoshda o‘smir rivojida keskin o‘zgarishlar ro‘y bera boshlaydi. Bu o‘zgarishlar fiziologik hamda psixologik o‘zgarishlardir. O‘smirlar o‘zlarini kattalardek tutishga harakat qiladilar. Ular o‘zlarining layoqat, qobiliyat va imkoniyatlarini ma’lum darajada o‘rtoqlari va o‘qituvchilariga ko‘rsatishga intiladilar. Bu holatni oddiy kuzatish yo‘li bilan ham osongina ko‘rish mumkin. Shu sababli o‘smirlik davri «o‘tish davri», »krizis davr», «qiyin davr» kabi nomlarni olgan psixologik ko‘rinishlari bilan xarakterlanadi.

4
Chunki, bu yoshdagi o‘smirlarning xatti-harakatida muqobil, yangi sharoitlarda o‘z o‘rnini topa olmaganligidan psixik portlash hollari ham kuzatiladi. O‘z davrida L.S. Vigotskiy bunday holatni “psixik rivojlanishdagi krizis» deb nomlagan. Kichik maktab davridan so‘ng bola alohida olingan shaxs sifatida o‘z-o‘ziga munosabatini shakllantirish jarayonida asosan ikki bosqichni boshidan kechiradi. Bu bosqichlar o‘smirlik yoshini ikki xil davrga — kichik o‘smirlik davri va katta o‘smirlik davrlariga to‘g‘ri keladi. Birinchi bosqichda o‘smir o‘zini ”bola”lardan ajratib, endi o‘zini kattalar olamiga mansubligini ta’kidlamoqchidek bo‘ladi. Kattalar hayotiga kirishga qiziqish o‘smirlarning asosiy xarakteristikalari hisoblanadi. Bu davr uchun kattalarning xatti-harakatlariga taqlid qilish va o‘zining mana shu yarashmagan qiliqlariga tanqidiy baho bera olmaslik, uning katta yoshli kishilarga yaqin bo‘lishi, yordam berayotgan bir guruh tengdoshlari bilan ortiq darajada bog‘liq bo‘lib qolishi va shu singari holatlar xarakterlidir. Ikkinchi bosqichda o‘smir endi o‘zining yosh bola emasligiga shubha qilmaydi va o‘zligini aniq anglay boshlaydi, o‘z shaxsini ulug‘lab, o‘ziga xos harakatlar qila boshlaydi. O‘smirlarni o‘z shaxslari haqidagi fikrlar ko‘prok qiziqtiradi.

5
O‘smir o‘zining juda ko‘p istaklari, «xohlayman»larini amalga oshirishga intiladi: katta yoshli odamlar ega bo‘lgan ham­ma narsalardan foydalanishga, erkin, mustaqil va ozod bo‘lishga intiladi. Tevarak-atrofdagi odamlarga o‘zining ahamiyatga ega ekanini ko‘rsatish uchun u kuchli, ko‘rqmas va epchil bo‘lishga inti­ladi. Ana shunday «xohlayman» va «kerak» o‘rtasidagi qarama-qarshiliklar ba’zan oilada, maktabda, keskin ziddiyatli vaziyatlarni yuzaga kel­tiradi. O‘smirning yangi huquqlarga da’vosi, avvalo, kattalar bilan o‘zaro munosabatlarning butun muhitiga oid bo‘ladi. O‘smirlik davriga kimningdir xatti-harakatini imitatsiya — qilish xosdir. Ko‘pincha ular o‘zlariga tanish va yoqadigan kattalarning xatti-harakatlariga imitatsiya, taqlid qiladilar.
O‘smirlar bu davrda chekish hamda spirtli ichimliklarga qiziqib qolishlari ham mumkin.
6
Bolaning miyasi o'smirlik davrida keskin rivojlanadi. Ba'zi miya hududlari kattalashadi, boshqalari esa kichrayadi. Prefrontal korteks o'smirlik davrida ham tez pishib etiladi va bu miya o'zgarishlari idrokdagi o'zgarishlar bilan birga keladi, bu fikrlash uchun boshqa so'zdir.

Kognitiv rivojlanish deganda biz yetuk bo'lganimizda sodir bo'ladigan o'zgaruvchan fikrlash jarayonlarini nazarda tutadi. Bu biz tug'ilishimiz bilan boshlanadi (agar ilgari bo'lmasa) va balog'at yoshiga qadar davom etadi. O'smirlik davridagi kognitiv rivojlanish, ayniqsa, bolalikdan kattalikka muvaffaqiyatli o'tishga imkon beradigan muhim o'zgarishlarni keltirib chiqaradi. Ushbu bo'limda biz ushbu rivojlanishning turli jihatlari haqida gapiramiz
Rasmiy operatsiyalar bosqichi

Jan Piagetning kognitiv rivojlanish bo'yicha ishi psixologiyadagi muhim yutuq bo'ldi.

7
Piaget o'smirlarning kognitiv rivojlanish bosqichini tavsiflash uchun "rasmiy operatsiyalar bosqichi" atamasini ishlatgan. Bu bosqichda bolalar mavhum va gipotetik fikrlash qobiliyatiga ega bo'ladilar. Ular o'z tasavvurlarini ko'proq amaliy usullarda qo'llashni boshlaydilar. Kichkina bolalar o'yinda o'z tasavvurlaridan foydalanishlari mumkin bo'lsa, o'smirlar odamlar va mavzularni to'liqroq tushunish uchun o'z tasavvurlaridan foydalanadilar.

Abstrakt fikr

Yosh bolalardan farqli o'laroq, o'smirlar mavhum fikrlashni o'rganishlari mumkin. Mana farqga misol:

5 yoshli bola aniq narsalarni manipulyatsiya qilish orqali ayirishni o'rganishi mumkin. Ular stolining bir tomonida ikkita qalam va stolining boshqa tomonida oltita qalam topishlari mumkin. Keyin ular hammasini bitta qoziqqa solib, hisoblab, jami sakkizta qalam borligini bilishlari mumkin.

Boshqa tomondan, o'smir 2 + 6 = 8 ekanligini bilish uchun qalam yoki boshqa vizual tasvir haqida o'ylashning hojati yo'q.

8

Aslida, ular hech qanday jismoniy ob'ektlarga murojaat qilmasdan ancha murakkab matematik muammolarni hal qilishlari mumkin.

Gipotetiklar

O'smirlarda faraziy vaziyatlarni tasavvur qilish qobiliyati ham rivojlanadi. Bu ijtimoiy vaziyat, ular o'rganayotgan mavzu yoki ular ko'rib chiqayotgan muammo bo'lishi mumkin. Ular bu qanday ketishini tasavvur qilishlari va o'zlarining mavhum va faraziy mulohazalari asosida vaziyatga qanday yondashish yoki qanday yondashish haqida qaror qabul qilishlari mumkin.

9
O'smirlar ma'lumotni qanday qayta ishlaydilar

Axborotni qayta ishlash usuli biz egallashimiz mumkin bo'lgan bilim turlariga va ular bilan qanchalik yaxshi ishlay olishimizga ta'sir qiladi. O'smirlik davrida yoshlar quyidagi yo'llar bilan ma'lumotni qayta ishlashni boshlaydilar:

1.Ularning deduktiv fikr yuritish qobiliyati ortadi.
2.Ular yaxshi qaror qabul qilish qobiliyatlarini rivojlantiradilar.
3.Ularning ish xotirasi sig'imi va xotiralarni qayta tiklash qobiliyati ortadi.
4.Ular nimani o'rganishni tanlashda yaxshiroq bo'lishadi.
5.Ularning mustaqil ravishda o'rganish qobiliyati ortadi.

O'smirlik davridagi bilimlarning o'zgarishi

Bolaning bilimi o‘smirlik davriga o‘tgan sari oshib boradi. Biroq, bu ularning ko'proq faktlarni to'plash uchun ko'proq vaqt talab qilgani uchun sodir bo'lmaydi. Ularning yangi bilimlarni egallash qobiliyati ham ortadi. Farzandingizda kutishingiz mumkin bo'lgan tegishli o'zgarishlardan ba'zilari:

10
Deklarativ bilimlarni oshiradi: "Men buni bilaman ..." deganingizda, siz faktlar, tushunchalar va formulalarni o'z ichiga olgan deklarativ bilim haqida gapirasiz.
Protsessual bilimlarni oshiradi: "Men qanday qilishni bilaman ..." deganingizda, siz protsessual bilimlar haqida gapirasiz. Ushbu bilimlar bilan o'smirlar yangi ko'nikma va texnikalarni yoshligidan ko'ra osonroq egallashlari mumkin, garchi bu har doim ham shunday emas. Misol uchun, maktabgacha yoshdagi bola uchun til o'rganish o'rta maktab o'quvchisiga qaraganda osonroq.
Kontseptual bilimlarni oshiradi: Kontseptual bilim, "Men nima uchun ekanligini bilaman" bilim turi, odatda, o'smirlik davrida dramatik klipda ortadi. Ularning mavhum fikrlash qobiliyati tufayli hayotning "nima uchun"lari nafaqat tushunarli, balki yanada jozibali bo'ladi.
Bitta muammoning bir nechta qismlarini ko'rish.
Bolalar o'smirlik davridan o'tib, ular bir muammoni turli nuqtai nazardan ko'rish qobiliyatiga ega bo'ladilar. Ular hatto muammoning turli qismlarini ko'rishlari mumkin, ular qabul qilingan qarorga tegishli bo'lishi mumkin yoki bo'lmasligi mumkin.
11
Ular hayot muammolarining murakkabligini ko'rishga odatlanmagunlaricha, ular e'tiborsiz bo'lib ko'rinishi mumkin; lekin ular narsalarni shu tarzda ko'rish bo'yicha tajribaga ega bo'lishlari bilan, ular muammoni yaxshiroq hal qiluvchi bo'lishadi.
O'z-o'zini aks ettirish

O'smirlar ko'p vaqtlarini o'zlari haqida o'ylashadi. Agar siz yetuk odamdek fikr yuritsangiz, bu ular uchun xudbindek tuyulishi mumkin, lekin ular uchun ota-onalar yoki o'qituvchilarning qattiq hukmisiz o'zlari va dunyosi haqida qanday fikrda ekanliklarini ko'rib chiqish imkoniyatiga ega bo'lishlari muhim. Agar o'z vaqtida bajarilsa, bu ularga o'zlarining kimligi va hayotdan nimani xohlashlari haqida kuchliroq tuyg'uni rivojlantirishga yordam beradi

Ularning kelajagi haqidagi fikrlari

O'smirlik davridagi kognitiv rivojlanish boshqa maqsadga ham xizmat qiladi. Bu ularni kelajakdagi martaba va munosabatlarga tayyorlaydi. O'smirlik davrida bolalar o'zlari ko'chaga chiqqanda nima qilishni xohlashlari haqida o'ylay boshlaydilar.

12
Ular o'zlarini ideallar bilan solishtirishadi va ular turli martabalarni o'rganishadi. Ular, shuningdek, ota-onalarini ko'rgandan ko'ra, turli xil hayot tanlovlarini qila boshlaydilar. Ayni paytda ular o'zlarining o'smirlik davrining oxiri va kattalar hayotining boshlanishi uchun muhim maqsadlarni qo'yishlari sog'lom.

Boshqalarning psixologik xususiyatlarini tushunish

O'smirlar mavhum fikrlash qobiliyatiga ega bo'lishdan tashqari, o'z tengdoshlari va boshqalarning psixologik xususiyatlarini ham tushunishni xohlashadi. Ular boshqalarning fikri haqida taxmin qiladilar. Keyin, ular o'sha odam bilan qanday munosabatda bo'lishni yoki umuman u bilan muloqot qilishni hal qilish uchun olingan taxminlardan foydalanadilar.

O'smirlar odatda o'zlarining psixologik xususiyatlari va boshqalarning o'xshashliklariga asoslanadilar. Misol uchun, o'zini ekstrovert deb biladigan o'spirin do'st sifatida boshqa ekstrovertni tanlashi mumkin. Xuddi shunday, o'zini halol deb biladigan o'smir ham ochiq va samimiy ko'rinadigan do'stlarni tanlashi mumkin.

13
Nima uchun bu muhim

O'smirlar aqliy jihatdan sog'lom bo'lishlari uchun kognitiv rivojlanishi va hayot davomida o'z yo'lida harakat qilishlari kerak. Ushbu jarayonni tushunish sizga yaxshiroq ota-ona bo'lishingizga yordam beradi va ba'zida qiyin vaqtni engishingizga yordam beradi.

Ularning qobiliyatlarini hurmat qilish

Hech kim boshqalar o'z qobiliyatlarini kamaytirishni xohlamaydi va bu ayniqsa o'smirlarga tegishli. Farzandingiz bilan sog'lom munosabatda bo'lish uchun uning kognitiv rivojlanish darajasini tan olish muhimdir. Ularga tushunchalar va mavhumliklarni yosh bolalikdagiga qaraganda yaxshiroq tushunishlari uchun ishonch bering. Boshqa har qanday narsa ularning aql-idrokini haqorat qiladi va sizning orangizda xandon bo'lishi mumkin.
Ularning umidsizliklarini tushunish
O'smirlik davrida bolalar o'z-o'zidan bo'lishni xohlash va ko'proq qobiliyatli odam tomonidan g'amxo'rlik qilishni xohlash o'rtasida ziddiyatga duchor bo'ladilar.
14
Agar siz ularning kognitiv rivojlanish darajasini tushunmasangiz, ushbu qiyin yillar davomida ularga ijobiy hissiy yordam berishingiz dargumon. Buning o'rniga, siz haqiqatan ham tushunmasdan yordam berishga harakat qilganingizda, belgini o'tkazib yuborganingizni topasiz.

Ularni qiyin muammolardan o'tkazish

O'smirlar avtonomiyaga ega bo'lish bilan band, shuning uchun qiyin muammolar yuzaga kelganda, ular o'zlarini mustaqil ravishda boshqarishga harakat qilishlari mumkin. Ayrim muammolar endigina rivojlanayotgan kognitiv ko'nikmalarni talab qilishi mumkin. Agar siz ularning kognitiv rivojlanishida qanchalik uzoqda ekanligini bilsangiz, ular o'smirlik hayotidagi qiyinchiliklarni engishga harakat qilganda, tegishli darajada yordam berishingiz mumkin.
Ularga maktabda muvaffaqiyat qozonishlariga yordam berish
Albatta, maktab o'smirning hayotining eng muhim qismlaridan biridir. Bu ularning ko'p vaqtini oladi va ularni kelajakdagi narsalarga tayyorlaydi.
15
Farzandingizning o'qituvchisi ularning kognitiv rivojlanish darajasi haqida deyarli fikrga ega bo'ladi va ular bu ma'lumotni siz bilan baham ko'rishlari mumkin, ayniqsa, agar bolangiz o'rganish yoki xatti-harakatlarida muammolarga duch kelsa.
Biroq, ota-ona sifatida vaziyatga o'z nuqtai nazaringizdan baho bermasdan, o'qituvchining fikrini mutlaq haqiqat sifatida qabul qilmaslik muhimdir. Farzandingiz haqida ularning o'qituvchisi bo'lmasligi mumkin bo'lgan ma'lumotlarga kirishingiz mumkin va siz bolangizni o'qituvchisi yo'q tarzda bilasiz.

Farzandingizning kognitiv rivojlanishi bilan qiziqsangiz, ular qayerda qo'shimcha yordamga muhtojligini bilib olishingiz va ularga yordam berishda faol bo'lishingiz mumkin. Shuningdek, ular o'z salohiyatidan uyalmasliklari mumkin bo'lgan joyni ham ko'rishingiz mumkin. Agar shunday bo'lsa, siz ularni yangi narsalarni sinab ko'rishga yoki ko'proq ishlashga undashingiz mumkin. Shuningdek, siz ularga rivojlanish bosqichi uchun mos o'rganish imkoniyatlarini taqdim etishingiz mumkin

16
Xulosa

Ota-ona sifatida siz bolangizning kognitiv rivojlanishi haqida ko'p narsalarni bilib olishingiz mumkin. Shunday bo'lsa-da, farzandingiz nima uchun ular kabi o'ylashi yoki harakat qilishini tushunolmaysiz.

Ko'pincha, bu shunchaki o'zgarish o'smirlik davrida tez sodir bo'lishi mumkinligi sababli. Hatto mutaxassis ham barcha javoblarga ega bo'lmasligi mumkin, lekin ular, albatta, sizning farzandingizning o'smirlik davrini qanday qilib muammosiz o'tkazishni aniqlashga yordam beradi. Sizga kerak bo'lgan yagona narsa - to'g'ri vositalar va to'g'ri yordam. Bugun birinchi qadamni qo'ying.

17