Kurs ishi mavzu: “muzeylarning o’quv-tarbiyaviy ishlarda tutgan o’rni”. 5120300- “Tarix (mamlakatlar va mintaqalar)” Bajardi

2.3. Tarixiy muzeylar, ilmiy tadqiqot faoliyati. Hozirgi kunda jamiyat hayotida, xalqni fan va madaniyat bilan yaqindan tanishuvida, ilm-fan va madaniyat rivojida, shuningdek xalq maorifida muzeylaming o’mi tabora o ’sib bormoqda. Bu sohada eng asosiy oVinni shubhasiz tarixiy muzeylar egallaydi. Chunki, tarixiy muzeylar o’z sohasiga ko’ra ijtimoiy muanunolarga, jumladan jamiyat va tabiat tarixi va kelajagdagi muammolarni yechishga juda yaqin turadi. Hamda u xalqning ta'lim tarbiyasiga juda katta ta'sir qilmoqda. 34 yevropada tarix muzeylari dastlab XVI-XVII asrlarda paydo bo’lgan. Bu davrda Yevropada kapitalistik ishlab chiqarish rivoj topa boshlagan, shu bilan birgalikda ilm-fan, madaniyat, san'at, texnika ham rivojlanib borayotgan edi. Shuningdek buyuk geografik kashfiyotlar, Kopernik kashfiyotlari ham bu davr odamlarini o’rta asr dunyo qarashidan voz kechib, yangi davr, yangi dunyo qarash, yangi falsafa tomon yuzlanishga olib borayotgan edi. Mana shu juda yirik ilmiy, ruxiy uyg’onish davrida ilmiy va boshqa umumiy ehtiyojlar turli kollcktsiyalarni paydo bo’lishiga olib keldi. Ular alohida olimlaming kollcktsiyasi, "tabiatshunoslar kabineti", "nodir buyumlar kamerasi" kabi turli xil kollektsiyalar edi. Davr o’tishi bilan bu kolektsiyalar sistemalashib, ixtisoslashib bordi va tarixiy madaniy boyliklar kollcktsiyasi, turli xil harbiy qurol-aslahalar, san'at asarlari kollcktsiyasi kabi kollektsiyalar ajralib chiqdi. Tarixiy muzeylaming rivojlanishidagi navbatdagi muhim qadam XVIII asming ikkinchi yarmida qo’yildi. Bu davrda kapitalistik jarayonlar keng rivoj topib, Evropa hayotida katta progressiv rol o’ynayotgan edi. Aynan shu davrdagi manbalarni to’plash va sistemalashtirishning dastlbki umumiy qoidalari paydo bo’ldi va shu tariqa muzey faoliyati ilmiy xarakter kasb eta boshladi. Muzey kollektsiyalari ilmiy tadqiqotlarga katta kuch bera boshladi, ular uchun tadqiq etish manbaiga aylana boshladi. Muzeylar tarixiy -madaniy, ilmiy boyliklar qo’riqxonasiga, texnika yutuqlari xazinasiga aylanib bordi. Shuningdek muzeylar yuqori tabaqa vakillarini ma'naviy-ruhiy oziqlantirishdan, xalqning milliy g’ururini oshiradigan, uning urf-odatlari va tili, madaniyatini saqlaydigan va paydo bo’lgan milliy zodagonlaga quvvat beruvchi kuchga aylanib bordi, ulaming milliy ozodlik kurashida muhim o’rin egalladi. Aynan shu tariqa Vengriya milliy muzeyi (1802), Praga milliy muzeyi (1818) va Berlindagi qadimiy muzey (1828) lar paydo bo’ldi¹⁷. Germaniyada muzeylarning rivojlanib borishiga ko’proq Napoleon istilosiga qarshi olib borilgan milliy-ozodlik kurashi katta yordam berdi. Aynan 19-asrning 20-yillardi Germaniya shaharlarida ko’plab muzeylar paydo bo’ldi. Rossiyada dastlabki muzeylami paydo bo’iishi Pyotr I nomi bilan bog’liq bo’lsa, XIX asrda ular soni ko’payib va ixtisoslashib bordi. Misol uchun antik davr arxeologiyasiga oid 1811 yili Feodosiyada, 1825 yili Odessada, 1826 yilda Kerchda muzeylar ochilgan bo’lsa, XVIII asrdayoq paydo bo’lgan harbiy-tarix muzeylari kengayib, 1805 yili - Dengiz muzeyi, 1811 yili Interdant muzeylari va kelajakdagi artilleriya tarixi muzeyi asosi paydo 35 bo’ldi. XIX asming 2-yarmida keng profildagi milliy muzeylar ochish kuchaydi. Bulling asosida arxeologiya, etnografiya fanining rivojlanishi yotar edi. Ular o’z kollcktsiya va ilmiy tadc qotliarini 1845 yili tuzilgan Geografiya jamiyatida to’plar edilar Arxeologik kollektsiyalar asosida 1872 yili Rossiya tarixi muzeyi ochidi. Bu mavzuni o'rganishda ko’zlangan maqsad-yangi muzey biuolari proekrlarini ishiab chiqarishda, eskilami rekonstruktsiya qilishida e'tiborga olinishi darker bo’lgan niuzeyshunoslik talablami yorilishdan, ta'rif berishdan iborat. Muzeyning yaxshi, effektiv faoliyat yuritishi bino poekti ishiab chiqarishda inuzeyshunoslik talablariga rioya etilganligiga bog’liqdir. Muzey binosiga qo’llaniladigan talablar quyidagilar: l. Tarix, madaniyat yodgorliklari, kollektsiyalar saqlanishga shaioitlar yaratilganligi. Muzey binosi mustahkam bo’lishi, joylashgan yeridagi ob-havo shaioitlari moslashtirilgan bo’lishi zamr. Kollektsiyalar saqlash uchun xonalarda niaxsus mikroiqlim sharoitlari (havo namligi, yorug’lik, biologik sharoitlar), talon taroj etish, vandalizm aktlari yong’indan muhofaza etuvchi texnik tizim mavjud bo’lishi kerak. Ilmiy-ma'rifiy tashkilot sifatida faoliyat yuritish uchun sharoitlar ta'minlanish. Suring uchun, albatta, namoyish etish, rekreatsion va xizmat ko’rsatish bo’limlari maydoni to’g’ri belgilanganligi ahamiyatli. Ma’ruzalar va bosliqa ommaviy tadbirlar uchun xonalar bo’lishi, tashiif buyuruvchilar uchun maqbul sharoitlar yaratilshi sainaralidir, B. Muzeyda ilmiy izlanish faoliyati yo’Iga qo’yilganligi. Buning majburiy sharti kutubxona, ilmiy xodimlar uchun xonalar, nasliriyot mavjudligi, kollektsiyalar yuzasidan izlanish mumkinligi. I.Rino maydonining namoyish etilayotgan va saqlanayotgan kollektsiyalar hajmiga mosligi. Ijtimoiy hayot rivoji eksponant, kollektsiyalar soni oshishiga, bu esa nuzeylar kengaytirilishini talab etadi. Mavjud muzeylarni kengaytirish to’rt usuli mavjud: 1. Mavjud binoni rekonstruktsiya qilish (yer osti xonalari qurish, bo’sh yerlarga xonalar qurish) Muzey yaqinidagi binolarni qo’shib yuborish S. Filiallar tashkil etish. 4. Muzey binolari loyihasida kengaytirish imkoniyatlarini ko’zda tutish bu masalani yechimida katta ahamiyat yordam beradi. 36 Muzey binolarini qurilishi tarixi va evolyutsiyasi. Rossiyadagi ilk muzeylar - bu Qirol Palatasi va Pyotr I kollektsiyasi - Kunstkameralaridadir. XVIII asr 20 yillarida I Mattomov loyihasi bo’yicha qurilgan Kunstkamerada kutubxona, laborotoriya, observatoriya, ilmiy yig’ilishlar uchun maxsus xonalar bo’lgan. Kunskamerada arxeologiya va etnografiya bo’limlari, tarixiy qadriyatlar, ilmiy xarakterdagi ckspanatlar bo’lgan. Kunstkameraning XVIII asrda qurilishi o’z davrining ulkan yutug’i edi. I.V. Egotov loyhasi bo’yicha 1810-yili qurilgan Qirol palatasi binosi, muzey sifatida, o’sha davrdagi saroy va jamoat binolaridan deyarli farqi yo’q. Muzey buyumlari interyerda asosiy o’rinda emas, balki ichki bezak sifatida foydalanilgan. 1755-1763 yillarda I.G Bryuing loyihasi bo’yicha qurilgan San-Sisidagi rasmlar galeriyasi, Germaniyadagi san'at asarlari namoyish etish uchun qurilgan ilk binodir. Bu bino bir qavat bo’lib, uning asosiy maydonini ko’rgazma zali egallagan. XIX asrga kelib muzey o’z vazifalari mohiyatini o’zgartirdi. Ilgari noyob buyumlar yig’indisidan u keng omma uchun mo’ljallangan tizimlashtirilgan yodgorliklar to’plami, ma'rifiy-madaniy tashkilot, ilm va san'at dargohiga aylandi¹⁸. XVIIl asrdan XIX asr 70-yillarigacha Germaniyada ko’plab muzeylar ochildi. Ulardan ko’plari tarixiy binolami ibodatxonalar (Sittoddagi shahar muzeyi, Stcndaldagi muzey) burjuaziya xonadonlari (Vismardagi shahar tarixiy muzeyi, Plotscndagi muzey), qal'alar (Belgiyadagi, Fraybergdagi muzeylar) moslashtirish natijasida vujudga keldi. Shu bilan birga yangilari ham qurildi: Bcrlindagi eski va yangi muzeylar, Drezdendagi milliygolIeriya.Rossiyada bu davrda, 1865 yili Dj. Torichilli tomonidan Kerchdagi qadimiyliklari muzey binosi loyihalashtirildi. 1852 yili yangi crmitaj binosi (Leo Klents loyihasi bo’yicha) qurilishi bitkazildi. Usaroy kompleksi bir qismi bo’lib, Rossiyadagi tashrif buyuruvchilar uchun ochiq bo’lgan birinchi tarix- san'at muzeyi edi. XIX asr 70- yillaridan boshlab Rossiyaning turli shaharlarida omma uchun ochiq muzeylar qurildi. Rossiyada imperator hokimiyati yo’qotilgach, xalqning madaniy-ma'rifiy holatini oshirish maqsadida ko’plab yangi muzeylar ochildi. Mavjud tarixiy binolar bunday talabni qondira olmasdi.
Tarixiy muzcylar quyidagi ijtimoiy vazifani bajanidi: t. Ilmiy-hujjatlash va qo’rio’lash-saqlash vazifasi. l. Ilmiy tadqiqot ishlarini olib borish vazifasi. i)Muzey ishini rivoji uslubiy jihatdan ilmiy tadqiq etish.) Muzcy prcdmetlarini manba sifatida tadqiq etish. Ta'Iim-tarbiyaviy ishlarini olib borish vazifasi. Muzeylar ixtisoslashuviga ko'ra quyidagilarga bo’linadi: I. Tarixiy muzey - bazasida tarixiy fanlar mavjud bo’lgan barcha muzeylar, keng profildagi tarixiy, arxeologik, etnografik, numizmatik, harbiy-taiixiy, iqtisodiy-tarixiy, talim-tarbiya tarixi, maxsus tarixiy muzeylar (misol uchun sport) kiradi. l.Badiiy muzeylar - sanat va sanatshunoslik xarakteriga ega bo’lgan barcha muzcylar; misol uchun tasvir l. Maxsus tarixiy muzeylar - faoliyati maxsus fanlar doirasidagi muzeylar; biologik, botanik, zoologik, geologik, ckologik. Texnika muzeyi - texnika fanlarga bog’lik muzcylar; sanoat, polil exnik, avtotransport, aloqa va boshqalar. 5. Adabiyot muzcyi - yozuvchilar hayoti va faoliyatiga doir bo’lgan adabiyot rivojlanishiga qaratilgan barcha muzeylar. 6. Kompleks muzeylar - ikki yoki undan ko’p sohaga ixthoslashgan muzeylar. Vtuzeylaming eng asosiy ijtimoiy vazifalaridan bin ilmiy tadqiqot ishidir. Juda ko’p ilmiy tadqiqot institutlaridan farqli o’laroq ravishda muzeylarning ilmiy tadqiqot ishlari o’ziga xos xususiyatlarga ega. Uning o’ziga xosligi asosan shundaki, muzeyda olib boriladigan ilmiy tadqiqotlar juda kcng tarmoqli bo’lib, o’z navbatida uning natijalari ko’p tarmoqlarga ta'sir etadi. Bu ilmiy tadqiqotlar biror-bir tarixiy maribani o’rganish maqsadida, shuningdek, tarixiy manbalami yoki bir turdagi muzey predmetlarini konservatsiyalash, rcstavratsiya 40 - qilish, saqlash, qo’riqlash, xizmat ko’rsatish maqsadida ham bo’lishi mumkin. Tadqiqot ishlarida sohaga ko’ra deyarli barcha fanlar, jumladan pcdagogika, psixologiya, sotsiologiya fanlarining ham uslublari qo’llaniladi. Muzey predmetini o’rganishga yunaltirilgan ilmiy tadqiqot ishlarida shu predmetga ta’aluqli bo’lgan fanlar uslublaridan foydalanilsa, shu predmctni muzeyshunoslik nuqtai nazaridan tadqiq etganda yoki umuman muzeyshunoslik tadqiqotida zarur bo’lgan tabiiy fanlardan tashqari yuqorida ta'kidlaganimizdek, pedagogika, psixologiya, sotsiologiya fanlarining uslublaridan foydalaniladi. Muzeylaming tadqiqotchilik faoliyatiga e'tibor kundankunga oshib bormoqda. 1968- yil Iiji Neustupniy o’zining "Muzeyi issledovanie" asarida muzeylami o’ziga xos ilmiy tadqiqot instituti deb baholagan edi. IKOM (Xalqaro Muzeylar Kengashi) - YUNESKO qoshidagi muzeylar faoliyatini koordinatsiyalashtirish bo’yicha xalqaro markaz o’zining 1978- yilgi kengashida muzeylaming tadqiqotchilik faoliyatini o’rganib, buncan buyon shu jarayonni doimiy qo’llab-quvvatlab, nazorat qilib borishni o’z oldiga asosiy maqsad qilib quygan edi. Tarixiy muzeylaming rivojlanishidagi navbatdagi muhim qadam XVIII asming ikkinchi yarmida qo’yildi. Bu davrda kapitalistik jarayonlar keng rivoj topib, Evropa hayotida katta progressiv rol o’ynayotgan edi. Aynan shu davrdagi manbalarni to’plash va sistemalashtirishning dastlbki umumiy qoidalari paydo bo’ldi va shu tariqa muzey faoliyati ilmiy xarakter kasb eta boshladi. Muzey kollektsiyalari ilmiy tadqiqotlarga katta kuch bera boshladi, ular uchun tadqiq etish manbaiga aylana boshladi. Muzeylar tarixiy-madaniy, ilmiy boyliklar qo’riqxonasiga, texnika yutuqlari xazinasiga aylanib bordi. Shuningdek muzeylar yuqori tabaqa vakillarini ma'naviy-ruhiy oziqlantirishdan, xalqning milliy g’ururini oshiradigan, uning urf-odatlari va tili, madaniyatini saqlaydigan va paydo bo’lgan milliy zodagonlaga quvvat beruvchi kuchga aylanib bordi, ulaming milliy ozodlik kurashida muhim o’rin egalladi. Aynan shu tariqa Vengriya milliy muzeyi (1802), Praga milliy muzeyi (1818) va Berlindagi qadimiy muzey (1828) lar paydo bo’ldi. Germaniyada muzeylaming rivojlanib borishiga ko’proq Napoleon istilosiga qarshi olib borilgan milliy-ozodlik kurashi katta yordam berdi. Aynan 19-asming 20-yillardi Germaniya shaharlarida ko’plab muzeylar paydo bo’ldi¹⁹. Rossiyada dastlabki muzeylami paydo bo’iishi Pyotr I nomi bilan bog’liq bo’lsa, XIX asrda ular soni ko’payib va ixtisoslashib bordi. Misol uchun antik davr arxeologiyasiga oid 1811 yili Feodosiyada, 1825 yili Odessada, 1826 yilda Kerchda muzeylar ochilgan bo’lsa, XVIII asrdayoq paydo bo’lgan harbiy-tarix muzeylari kengayib, 1805 yili - Dengiz muzeyi, 1811 yili Interdant muzeylari va kelajakdagi Artilleriya tarixi muzeyi asosi paydo 35 bo’hli. XIX asming 2-yarmida keng profildagi milliy mu/eylar ochish hart vali kuchaydi. Bulling asosida arxeologiya, ctnografiya ianl? riiiing rivojlanishi yotar cdi. Ular o’z kollcktsiya va ilmiy tadc qotliarini 1845 yili tuzilgan Geografiya jamiyatida to’plar cdilar. Arxeologik kollektsiyalar asosida 1872 yili Rossiya tarixi muzeyi ochdi. Muzey binolarini qurilishi tarixi va evolyutsiyasi. Rossiyadagi ilk muzeylar - bu Qirol Palatasi va Pyotr I kollektsiyasi - Kunstkameralaridadir.XVIlI acp 20 yillarida I. Mattomov loyihasi bo’yicha qurilgan Kunstkamerada kutubxona, laborotoriya, observatoriya, ilmiy yig’ilishlar uchun maxsus xonalar bo’lgan. Kunskamerada arxeologiya va etnografiya bo’limlari, tarixiy qadriyatlar, ilmiy xarakterdagi eksponatlar bo’lgan. Kunstkameraning XVIII asrda qurilishi o’z davrining ulkan yutug’i edi.I.V. Egotov loyhasi bo’yicha 1810 yili qurilgan Qirol palatasi binosi, muzey sifatida, o’sha davrdagi saroy va jamoat binolaridan deyarli farqi yo’q. Muzey buyumlari inter'erda asosiy o’rinda emas, balki ichki bezak sifatida foydalanilgan. 1755-1763 yillarda I.G Bryuing loyihasi bo’yicha qurilgan San-Sisidagi rasmlar galeriyasi, Germaniyadagi san'at asarlari namoyish etish uchun qurilgan ilk binodir. Bu bino bir qavat bo’lib, uning asosiy maydonini ko’rgazma zali egallagan.XIX asrga kelib muzey o’z vazifalari mohiyatini o’zgartirdi. Ilgari noyob buyumlar yig’indisidan u keng omma uchun mo’ljallangan tizimlashtirilgan yodgorliklar to’plami, ma'rifiy-madaniy tashkilot, ilm va san'at dargohiga aylandi.XVIIl asrdan XIX asr 70-yillarigacha Germaniyada ko’plab muzeylar ochildi.Ulardan ko’plari tarixiy binolami ibodatxonalar (Sittoddagi shahar muzeyi, Stcndaldagi muzey) burjuaziya xonadonlari (Vismardagi shahar tarixiy muzeyi, Plotsendagi muzey), qal'alar (Belgiyadagi, Fraybergdagi muzeylar) moslashtirish natijasida vujudga keldi. Shu bilan birga yangilari ham qurildi: Bcrlindagi eski va yangi muzeylar, Drezdendagi milliygolIeriya.Rossiyada bu davrda, 1865 yili Dj. Torichilli tomonidan Kerchdagi qadimiyliklari muzey binosi loyihalashtirildi. 1852 yili yangi ermitaj binosi (Leo Klents loyihasi bo’yicha) qurilishi bitkazildi. Usaroy kompleksi bir qismi bo’lib, Rossiyadagi tashrif buyuruvchilar uchun ochiq bo’lgan birinchi tarix- san'at muzeyi edi. XIX asr 70- yillaridan boshlab Rossiyaning turli shaharlarida omma uchun ochiq muzeylar qurildi²⁰. Rossiyada imperator hokimiyati yo’qotilgach, xalqning madaniy-ma'rifiy holatini oshirish maqsadida ko’plab yangi muzeylar ochildi. Mavjud tarixiy binolar bunday talabni qondira olmasdi.
Temuriylar tarixi davlat muzeyi me'moriy jihatdan juda mukammal muxtasham inshootdir. Bu avvalo bobokalonimizning mavjud shavkatiga, dunyoviy obro’-e'tiboriga va daholigiga munosib bo’Isa, ikkinchi tomondan, temuriylar bugungi avlodining bunyodkorlik qudratidan, nozik didi, beqiyos iste'dodi va xayolotining cheksizligidan dalolat bcradi. Yana uning ahamiyati Temur va temuriylar davlatini yanada yaxshiroq o’rganish, uni xayotga tadbiq etish va milliy tariximizni xaqqoniy tarixini yoritishda ahamiyati juda kattadir. Bugungi kunda bu muzey ilmiy markazga aylangan. Vazirlar Mahkamasining 1998 yil 5 martdagi qarori "O’zbek muzey" jamg’armasiga, O’zbekiston muzeylar jamoatchilik kengashining Xalqaro muzeylar Kengashi IKOMga a'zo bo’lganligini hisobga olib, O’zbekiston muzeylariga har tomonlama yordam berish vazifasini topshirdi. O’zbek muzeylari dunyoning ko’plab ko’zga ko’ringan mamlakatlari bilan ya'ni Angliya, Amerika, Italiya, Frantsiya, Germaniya muzeylari bilan hamkorlikda faoliyat olib borib, yo’l ko’rsatkichlar, bukletlar va kataloglar nashr qilinib hamda ko’rgazmalar tashkil etilmoqda.
XULOSA
Mustaqillik yillarda muzeylarga bo’lgan e'tibor va talab oshib bonnoqda. Bu albatta, muzeylaming ijtimoiy vazifalari bilan bog’Iiq. O’zbekiston hududida mavjud muzeylar tizimini yanada takomillashtirish, ularning xalqning ma'naviy-axloqiy kamolotida tutgm o’rnini oshirish, muzey fondlarida saqlanib kelinayotgan xalqimizning boy tarixini, mustaqilligimiz odimlarini aks ettiruvchi, noyob, nodir eksponatlami avaylab asrash, o’rganisli, boyitib borish, dunyoga olib chiqish va targ’ib qilish, ulardan xalqimiz ongida milliy g’uiur va iftixomi, istiqlol va Vatanga hurinat, sadoqat tuyg’ularini kuchaytirish yo’lida keng foydalanish, muzeylarning zamon talabiga mos yuqori malakali mutaxassislar bilan ta'minlash, moddiy-texnika bazasini mustahkamlab, jahon muzeyshunosligi tajribalarini qo’llashga zarur shart-sharoitlar yaratishdan iborat. Yana shu qatorda muzuylami internet tizimi bilan bog’lash va ilmiy jihatdan markaz bo’lishidir. Respublikamiz prezidentining "muzeylar faoliyatini tubdan yaxshilash va takomillashtirish to’g’risida"gi 1998-yil 12-yanvardagi farmoni muzeylar va muzey xodimlarining hayotida katta burilish nuqtasi bo’ldi. Mamlakatimiz hududidagi mavjud bo’lgan muzeylar tizimini yanada takomillashtirish, ulami xalqning ma'naviy-axloqiy kamolotida tutgan o’mini yanada oshirish maqsadida "O’zbek muzey" Respublika jamg’armasi tuzildi. Bunga qo’shimeha yana O ’zbekiston Vazirlar inahkamasining 1998-yil 5-martdagi "Muzeylar faoliyatini tubdan qo’llab quvvatlash masalalari to’grisida"gi qarori "O’zbek muzey"ga O’zbekiston muzeylariga har tomonlama yordam ko’rsatish vazifasini topshirdi. Ushbu qarorda mamlakat muzeylarini ta’mirlashlash zarur texnik va zamonaviy asbob uskunalar bilan jihozlash hamda mablag’ bilan ta'minlash vazifalari yuklatilgan.
2017-yilga qadar muzeylar faoliyatiga oid 46 ta me’yoriy-huquqiy hujjatlar, jumladan, O’zbekiston Respublikasining 2 ta qonuni, O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 1 ta farmoni, 2 ta qarori va O’zbekiston Reapublikasi Vazirlar Mahkamasining 19 ta qarori hamda boshqa me’yoriy-huquqiy hujjatlar qabul qilinishi, muzeylarning faoliyatini yanada takomillashtirishda asos bo’lib xizmat qiladi. Shuningdek O’zbekiston Respublikasi Prezidentining “Muzeylar faoliyatini tubdan yaxshilash va takomillashtirish to’g’risida”gi farmoniga muofiq, hududiy, idoraviy, bo’ysunishidan hamda mulkchilik shaklidan qat’I nazar muzey faoliyati bilan shug’ullanuvchi barcha tashkilotlar ishini muofiqlashtirish maqsadida Respublika “O’zbekmuzey” jamg’armasi tashkil etildi²¹.
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2014-yil 19-fevraldagi PQ-2133-son qarori bilan tasdiqlangan “Sog’lom bola yili” Davlat dasturi 9-bandining ijrosini ta’minlash, o’sib kelayotgan yosh avlodni ona Vatanga muhabbat, istiqlol g’oyalariga sadoqat, milliy hamda umuminsoniy qadriyatlarga hurmat ruhida tarbiyalash, ular ongiga xalqimizning boy milliy-madaniy merosi hamda tarixiy o’tmishini hurmat va e’zozlashni singdirish hamda aholi dam olishini mazmunli tashkil etish maqsadida Vazirlar Mahkamasining 2014-yil 11-iyuldagi “Davlat muzeylarining bolalar va ularning ota-onalariga ochiqligini ta’minlash chora tadbirlari to’g’risida”gi qaroriga muofiq idoraviy bo’ysunishidan qat’iy nazar, barcha davlat muzeylarining bolalar va ularning ota-onalariga ochiqligini ta’minlash maqsadida haftaning har seshanba hamda juma kunlari bolalarning respublika davlat muzeylariga bepul kirishi ta’minlandi. Har yili 2-8-sentabr kunlari “Muzeylar haftaligi” va uning doirasida madaniy-marifiy tadbirlar o’tkazish hamda aholining shu kunlari davlat muzeylariga bepul kirishlari belgilab qo’yildi.
Darvoqe, mustaqillik yillarida Buxoro Davlat badiiy-me’moriy muzey-qo’riqxonasi faoliyatida ham tub o’zgarishlar yuz berdi. 1993-yilda Buxoro shahri Butunjahon merosi obyekti ro’yxatiga kiritilgan bo’lsa, 1997-yilda YUNESKO qarori bilan shaharning 2500 yilligi keng nishonlandi. Muzey-qo’riqxona tarkibiga 13ta filial, 7 muzey kiradi. Ular orasida “Ark” viloyat o’lkashunoslik muzeyi, Abu Ali ibn Sino, Naqshbandiya tariqati, Romitan tuman tarixi kabi muzeylar Buxoroning qadimiy tarixi, avloddan avlodga o’tib kelayotgan o’ziga xos an’analarini saqlash, o’rganish hamda targ’ib etishda muhim rol o’ynamoqda. Muzey-qo’riqxona jamg’armasida 100mingdan ortiq ashyolar saqlanib, Buxoroning qadimgi davridan to hozirga qadar bo’lgan tarixini 94 ta zalda joylashgan mustaqil ekspeditsiyalarda namoyish etib kelmoqda.
Ayni vaqtda muzeylar jamiyatning o’z tarixi va madaniyatiga bo’lgan munosabatini aks ettiruvchi ko’zgu desak mubolag’a bo’lmaydi. Shu sababli muzeylar zamon bilan, jamiyat bilan hamnafas bo’lgan holda yangicha usulda faoliyat ko’rsatishi bugungi kunning dolzarb masalasiga aylandi.
XXI asrning ikkinchi o’n yilligidan boshlab, jahon muzeylari konsepsiyalarida jiddiy o’zgarishlar yuz berdi. Hozirda faqat muzeydagi ashyolar haqida ma’lumot berishgina emas, jamiyat hayotida tarbiyaviy va manaviy ongni rivojlantirish uchun ham aynan muzeylar kundalik faoliyati dasturiga kiritilmoqda ya’ni, faqatgina ekskursiya emas muzey ashyolari tarixi va ahamiyati to’g’risida ma’lumotlar to’liq berilishi nazoratga kiritilmoqda. Insonlarni tasavvur qilishga undash, uni tarixiy voqea muhitiga olib kira olish, uning dunyoqarashida yuksalishni olib kirish nazarda tutilyapti. 2017-yili 31-avgust kuni O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Miromonovich Mirziyoyev “Shahidlar xotirasi” xiyoboniga tashrifi chog’ida bildirgan taklifi asosida har bir viloyatda muzeylarning filiallari universitet qoshida tashkil etila boshlandi²². Prezident Islom Karimovning “Tarixiy xotirasiz barkamol kishi bo`lmaganidek, o`z tarixini bilmagan xalqning kelajagi ham bo`lmaydi”, “Tarix xalq ma`naviyatining asosidir”, “O`zlikni anglash tarixni bilishdan boshlanadi”, “Inson uchun tarixdan judo bo`lish-hayotdan judo bo`lish demakdir” degan ahamiyatga molik so`zlari muzeylar va muzey xodimlari uchun dasturamal bo`lib xizmat qilmoqda. Ajdodlarimizdan meros qolgan nodir-noyob eksponatlarni asrab – avaylashimiz, asrlar osha salobat to`kib bizgacha etib kelgan me`moriy obidalarimizni himoya qilishimiz, shuningdek, ikkinchi jahon urushi davri, xalqlarimizni matonatli jasoratlari bosib o`tgan hayot yo`llarini atroflicha o`rganishimiz hamda kelajak avlodlarga etkazishdek muqaddas ishlarni amalga oshirishimiz zarur.
18-may — Xalqaro muzeylar kuni. Doimo xalqimiz hurmati va ardogʻida boʻling aziz muzeylar jonkuyarlari!²³