Kurs ishi mavzu: Mavzu: Orol dengizi va u bilan bogʻliq ekalogik muammolar Bajardi

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI TERMIZ DAVLAT UNIVERSITETI
TABIIY FANLAR FAKULTETI
“Geografiya” ta’lim yo‘nalishi 3-bosqich
419-guruh talabasi Xolto’rayeva Yulduzning Jaxon geografiyasi fanidan


KURS ISHI
Mavzu: Mavzu: Orol dengizi va u bilan bogʻliq ekalogik muammolar
Bajardi: Tekshirdi:

TERMIZ-2022

MUNDARIJA
KIRISH 3

1. 
   BOB. OROL DENGIZIDAGI BUGUNGI HOLAT VA MUAMMOLAR 4
   

1. 
   Orol dengizi haqida ma’lumotlar 4
   
2. 
   Orolning qurish sabablari va uning hozirgi holati 10
   

2. 
   BOB. OROL DENGIZINI SAQLAB QOLISH UCHUN OLIB BORILAYOTGAN ISHLAR
   

1. 
   Orol dengizini saqlash to’g’risida qabul qilingan asosiy hujjatlar 17
   
2. 
   Orolni saqlab qolish mumkin bo’lgan chora-tadbirlar 23
   

XULOSA 27
ILOVALAR 29
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 30

KIRISH

Orol dengizi — Turkistondagi eng katta ko`l bo`lib, suv sathi 53,4 m. bo`lganda maydoni 66,1 ming kv. km, o`rtacha chuqurligi 16,1 m., eng chuqur yeri 69,0 m, eng uzun yeri 492 km, eng keng joyi 292 km, o`rtacha sho`rligi 10—11°/oo, suv hajmi 1062 km³ edi.
Orol ko`lining hamma qirg`oqlari bir xil emas. Uning shimoli-sharqiy, sharqiy va janubiy qirg`oqlari tekis va past. Aksincha, g`arbiy qirg`og`i baland va tik. Chunki Orolning g`arbiy qirgoriga Ustyurt balandligini sharqiy jarligi (chinklari) tik tushgan. Ba`zi yyerlarda Ustyurtning chinklari Orol dengizidan 190—195 m. balandlikda turadi. Orol dengizining shimoli-sharqiy, sharqiy va janubiy qirg`oqlari past, egribugri bo`lib, qo`ltiqlari, kichik orollar juda ko`p. Orolda 313 dan ortiq katta va kichik orollar mavjud. Ularning eng kattalari — Ko`korol, Vozrojdeniye, Borsakelmas orollaridir.
Bu orollarning maydoni Orol suv sathining pasayishi munosabati bilan kattalashib bormoqda. 1961 yili Ko`korolning maydoni 273 km², Vozrojdeniye oroliniki 216 km², Borsakelmas oroliniki 135 km²edi.
1961 yilgacha (suv sathi 53,4 m bo`lganda) Orol dengiziga Amudaryo—38,6 km<sup>3</sup> va Sirdaryo—13,2 km<sup>3</sup>, binobarin har ikki daryo birgalikda 51,8 km<sup>3</sup> suv olib kelib quyar edi. Orol yuzasiga tushayotgan yog`inlardan esa yiliga 5,8 km³ suv vujudga kelar edi. Shunday qilib, Orolga yiliga 57,8 km³ suv kelib, 8,6 km³ suv bug`lanar edi. So`nggi yillarda Orol havzasida sug`oriladigan yyerlar maydonining muttasil ortib borishi, yangi shaharlar, sanoat obyektlariniig vujudga kelishi, aholining o`sishi natijasida Amudaryo va Sirdaryo yil sayin Orolga kam suv quya boshladi. Agar 1960 yili Amudaryo va Sirdaryo Orolga 58,3 km³ suv quygan bo`lsa, 1975 yilga kelib 10,6 km<sup>3</sup> (shuni 10 km3 Amudaryo zimmasiga, 0,6 km<sup>3</sup> Sirdaryo
zimmasiga to`g`ri kelgai), 1985 yili 2,4 km<sup>3</sup> (1980 yildan 1988 yilgacha Sirdaryo umuman suv quymagan), 1986 yili 0,4 km<sup>3</sup> suv quyilgan. Oqibatda 1961 yildan boshlab Orol suv sathi yiliga 40—70 sm. atrofida pasaya boshladi va 1992 yilga kelib uning suv yuzasi 15,3 m. ga pasaydi, suv hajmi qisqarib 302,0 km<sup>3</sup> ga tushib,
aksincha sho`rligi ortib, 34—37%o ga ko`tarildi.

1.