Курс иши мавзу: Эркин иқтисодий зоналар орқали хорижий инвестицияларни жалб етишни рағбатлантириш Бажарди

2. Эркин иқтисодий ҳудудларнинг турлари ва вазифалари

Эркин иқтисодий ҳудуд таснифи. ЭИҲни таснифланиши бу фақатгина уларга таъриф бериш эмас балки, уларни тадрижий ривожланишини ишлаб чиқаришга асосланади. Бу оддий эркин ҳудудини янада ривжланган ҳудудга айлантиришнинг энг осон йўлидир.
Замонавий жаҳон иқтисодиётида эркин иқтисодий ҳудудларнинг 25дан ортиқ тури мавжуд. Эркин иқтисодий ҳудуднинг моҳияти ҳар бир мамлакатнинг ўзига хос хусусиятидан келиб чиқади. У ёки бу эркин иқтисодий минтақага таъриф бериш яна шунинг учун мураккабки, битта эркин иқтисодий ҳудуд бир неча турининг хусусиятларига эга бўлиши мумкин. Лекин номидаги ва ташкилий-функционал жиҳатдан фарқланишига қарамай, эркин иқтисодий ҳудудларни бир қанча умумий жиҳатларига кўра гуруҳлаш мумкин.

1.2.1-жадвал

Эркин иқтисодий ҳудудлар таснифи

2 -расм

Эркин иқтисодий ҳудуд турлари

Бу ҳар доим ўзгариб турадиган иқтисодий таркибидир, у иқтисодий ҳудуд деб номлади.

1. 
   Савдо-омбор ҳудуди (The Store and trade zones) Бу ҳудудда чет эл товарлари оддий божхона тўловисиз сақланиши ва сотилиши мумкин. Бу ҳудуд 3 ҳусусиятга эга:
   

а) улар дунё бозорига хизмат кўрсатиш учун ташкил этилади;
б) бу ҳудудда давлат бошқа қисмларидан фарқли равишда солиқ ва божхона назоратидан имтиёзларга эга бўлади.
в) шу ҳуддуда давлат ташқи савдоси ривожланади. Савдо омбор жойлари нафақат товарларни сотиш ва сақлаш учун балки айнан шу товар қайта ишлаши ва яхшиланиши учун ҳам хизмат қилади.
Уларнинг ҳудудида кўриклар ташкил этиш савдони юритиш банк ва суғурта хизматларини намойиш этиш мумкин, бу учун савдо солиқларидан тўлов олинмайди. Барча савдо омборлари сув портларида темир йўл ва аэропорт портларида яни, товар транзит жойларида ташкил этилади.

2. 
   Эркин савдо ҳудуди (The zones of the free trade) Эркин савдо ҳудуди-бу шундай “тижорат маркази”ки, унинг иши тавар айланмаси ва ташқи савдони тезлатиши керак. Уларнинг ҳудуди чегараланган бўлиб, ҳудуди давлат божхонасидан ташқаридаги қисм ҳисобланади. Бундай ҳудуд эркинлиги деганда ҳудуддаги барча тўловлар, шунингдек божхона ва импорт тўловлари молия назоратидан озодлик тушунилади. Эркин ҳудудга кираётган товар декларация қилинмайди, лекин божхона маъмурияти уни ички назорат қилишга ҳақли бу таъқиқланган. Товар олиб кирмаслиги ва контрабанда авж олмаслигини олдини олади. Бу ҳудудга кирган товарлар сақланаётганда улар жойлаштирилади, маркаланади, ва назорат қилинади. Бу ҳудудда сақланаётган товарни сақлаш муддати чегараланмаган. Сақлаш тўлови эса уларнинг сақлаш муддати, сақлаш ва суғурта турларига боғлир.
   
3.