Kurs ishi Ilmiy rahbar: Jizzax-2022 Mundarija I bob maktabgacha ta’lim tizimining rivojlanishi va uning shakllanish asoslari Kirish

II BOB Nodavlat talim muassasalari faoliyati samaradorligini oshirishda tahlilning innavatsion usulllaridan unumli foydalanish
2.1 Nodavlat talim muassasalari faoliyati samaradorligini oshirishda tahlili

Prezidentimiz yoshlar bilimiga, nodavlat ta'lim xizmatlari sifatiga e'tibor berar ekan: "Yoshlarimizning mustaqil fikrlaydigan, yuksak intellektual va ma'naviy salohiyatga ega bo'lib, dunyo miqyosida o'z tengdoshlariga hech qaysi sohada bo'sh kelmaydigan insonlar bo'lib kamol topishi, baxtli bo'lishi uchun davlatimiz va jamiyatimizning bor kuch va imkoniyatlarini safarbar etamiz",-deya ta'kidlaydi[2]. Respublikamizda oliy ta'lim tizimini zamonaviy talablar darajasiga olib chiqish yo'nalishida amalga oshirilayotgan keng ko'lamli ishlardan biri ta'lim xizmatlarini jadal sur'atlar bilan rivojlantirish va jahon oliy ta'lim tizimiga, shu jumladan, mamlakatimiz ta'lim tizimiga ham yangidan-yangi, talab darajasidagi raqobatbardosh mutaxassislar tayyorlashga qaratishdan iboratdir.

Maktabgacha ta’lim muassasasida boshqaruvni tashkil etishning oqilona usullarini aniqlash, o’qituvchining saviyasini oshirishga yordam beradi. Menejmentni rivojlantirish uchun shart-sharoitlar yaratish: pedagogik jarayondagi innovatsiyalar, o’qituvchining kasbiy darajasini oshirish, ijtimoiy sheriklik, iqtisodiy faoliyatning yangi shakllari.Rivojlangan mamlakatlarni nodavlat ta'lim xizmatlari jumladan Yevropa mamlakatlaridan Germaniya, Buyuk Britaniya va Osiyo mamlakatlaridan Xitoy, Singapur, Janubiy Koreya, Yaponiya tizimi turlicha tashkil etilgan bo'lsada, ulardagi o'quv, o'quv uslubiy ishlari tashkil etilishi ham o'zlarini turlicha ijobiy tomonlari bilan ajiralib turadi. Ta'limning xizmat xususiyatlari, ta'lim xizmatlariga oid ilmiy tadqiqotlar, nodavlat ta'lim xizmatlarining menejment va marketing masalalari,Ye.V.Burdenko[3], Sh.M.Aliyev[4] va boshqalarning ilmiy tadqiqotlarida o'z aksini topgan. Ta'lim xizmatlariga oid tizimli tadqiqotlar Altbach P.G., Kelly G.P[5] kabi xorijiy olimlar va mamlakatimiz olimlaridan M.Q.Pardayevning[6] ilmiy izlanishlarida o'z aksini topgan.Tashkiliy (korporativ) madaniyat - bu maktabgacha ta’lim muassasasida ham, undan tashqarida ham munosabatlar va munosabatlarning asosini tashkil etuvchi qadriyatlar, boshqaruv tamoyillari, umidlari va ijtimoiy normalar modeli. Bu aloqa va o’zaro tushunishning asosi bo’lgan xodimlar uchun umumiy tushunchalar tizimini nazarda tutadi.
Madaniyatni ma’lum bir tashkilotning rahbarlari (menejerlari) shakllantirishi mumkin; u muhim voqealar atrofida shakllanadi, ulardan kerakli va nomaqbul xatti-harakatlar haqida saboq olinadi; maktabgacha ta’lim muassasalari xodimlari o’rtasida samarali mehnat munosabatlarini saqlash zarurati asosida ishlab chiqilgan; Madaniyat atrof-muhitga ta’sir qiladi.
8. Tashkiliy madaniyat modellarini ayting.
Tashkiliy madaniyatning to’rt turi (modellari) mavjud:
hokimiyat madaniyati (avtoritar) - rahbar qo’lida to’plangan; muhit raqobatbardosh; bir nechta qoidalar va protseduralar.
rol madaniyati (byurokratik) - hokimiyat rahbar va byurokratik tuzilma o’rtasida muvozanatlangan; hokimiyat, vakolat va mas’uliyat odamlar bilan emas, balki lavozim bilan bog’liq;
yutuqlar madaniyati (vazifalar madaniyati) - jamoani yaratishga imkon beradi; motivatsiya va majburiyatga e’tibor berish; rahbariyat harakatni, tashabbusni yuqori baholaydi;
qo’llab-quvvatlovchi madaniyat (shaxs madaniyati) - shaxsga qaratilgan, asosiy qadriyat - bu shaxsiyat.
Hamkorlik - bu guruh integratsiyasi shakli, birgalikdagi faoliyatni amalga oshirishda umumiy harakatlarni birlashtirish va muvofiqlashtirishga qaratilgan harakatlar; shu bilan birga, sheriklar bir-biriga ijobiy his-tuyg’ularni boshdan kechirmasligi mumkin;
Hamkorlik - bu boshqa shaxsga teng huquqli munosabatda bo’lishni o’z ichiga oladi, lekin shu bilan birga, JST o’z faoliyatining maqsadlarini ochib beradigan o’ziga zarar etkazmaslik istagi.
10. Tashkilot imidji tushunchasi. DOWga qanday murojaat qilish kerak? Maktabgacha ta’lim muassasasining rivojlanishi maktabgacha ta’lim muassasasining imidjiga bog’liqmi?
Tasvir - bu profil, uning faoliyat turi, nima va qanday amalga oshirishi, uning tovar va xizmatlarining sifati, tashqi ko’rinishi asosida shakllanadigan xususiyatlari haqida tushuncha. Tasvir muammosi - o’zgarish muammosi, o’zini ko’rishga yangi yondashuvlar va yangi g’oyalar.
Jamiyat rivojlanishining zamonaviy sharoitida maktabgacha ta’lim muassasalarida pedagogik boshqaruvdan foydalanish zarur va dolzarbdir. Pedagogik boshqaruvdan foydalanish maktabgacha ta’lim muassasasini rivojlanishning yangi bosqichiga olib chiqish, pedagogik faoliyat sifatini oshirish va maktabgacha ta’lim muassasasining mustahkamligini oshirish imkonini beradi. Boshqaruv lavozimlari istisnosiz barcha muassasalarda dolzarbdir: ba’zi mutaxassisliklar hatto har qanday biznes tuzilmasining ajralmas qismi bo’lgan ishning borishini va boshqaruvning boshqa elementlarini tashkil qilish qobiliyatiga alohida ega bo’lishni talab qiladi. Davlat va xususiy maktabgacha ta’lim muassasalari ham bundan mustasno emas. Ta’lim sohasidagi rejalashtirish rahbardan pedagogika sohasidagi kasbiy bilimlarni, maktabgacha va maktab muassasalarida esa ijtimoiy va bolalar psixologiyasi sohasidagi bilimlarni talab qiladi. Tabiiyki, oddiy pedagogik ta’limning o’zi etarli emas, menejment diplomida ham xuddi shunday - bu sohada haqiqatan ham samarali boshqaruv uchun bu ikkala jihat ham hisobga olinishi kerak.
Zamonaviy Fan-texnika akademiyasi o’rta va oliy kasb-hunar ma’lumotiga ega mutaxassislarni masofaviy asosda pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va malakasini oshirishga taklif etadi. Bizning o’quv markazimiz o’z mijozlariga faqat eng zamonaviy o’quv materiallarini, samarali taqdimot tizimini va o’quv jarayonini tashkil etish qulayligini kafolatlaydi - qolgan hamma narsa uchun siz o’zingizning bilimingizga tayanishingiz kerak. Pedagogik kadrlarni qayta tayyorlash institutimizdagi aksariyat kurslar singari “Maktabgacha ta’lim sohasida menejment” dasturi ham ikki blokdan iborat: malaka oshirish (100 soat ma’ruza va 12 soat mustaqil ta’lim) va kasbiy qayta tayyorlash. (545 soat noma’ruza, 75 soat mustaqil ish uchun). O’qituvchilarni tayyorlash dasturiga kiritilgan o’quv materiallari hajmi, birinchi navbatda, kurslarning o’ziga xos xususiyatlariga bog’liq. An’anaviy tarzda aytishimiz mumkinki, trening quyidagi bo’limlar va fanlarni qamrab oladi: Takroriyligi bo'yicha Davriy: yillik, yarim yillik, choraklik, oylik, o'n kunlik, kunlik, smenali, davriy bo'lmagan tahlil: bir martalik Yillik har doim, qolganlari ta'lim dasturiga, tashqi muhit ta'siriga bog'liq.Hal qilinayotgan vazifalar ko'lami bo'yicha Istiqbolli, operativ, ekspress-tahlil, yakuniy Istiqbolli – maqsadlar, uzoq muddatli prognozlar samaradorligini baholash, shu jumladan ilg'or ta'lim kontseptsiyasini amalga oshirish, operativ - ta'lim va iqtisodiy ishlarning holatini baholash, ekspress- tahlil - ta'lim muassasasining moliyaviy farovonligi va rivojlanish dinamikasi bo'yicha operativ baho olish. Umuman olganda ta'lim muassasasi faoliyatini baholash maqsadida o'quv yili natijalariga ko'ra yakuniy. Ko'lami bo'yicha hal qilinadigan vazifalar Ichki va tashqi Ichki - kadrlar tayyorlashni tashkil etish, o'quv muassasalarining tuzilishi, jihozlari, resurslari, ta'lim xizmatlari sifati va boshqalarni baholash. Raqobat siyosatini tanlash uchun tashqi, ta'lim xizmatlari bozorini segmentatsiyalash va boshqalar. Tahlil hajmi bo'yicha Umimiy, tanlanma, hududiy, tematik Barcha turlari mavjud. To'liq qismi ta'lim muassasasi faoliyati to'g'risida, qolganlari hozirgi paytda uning alohida tomonlari va qiziqishlari haqida to'liq ma'lumot beradi. Ob'ektni Har tomonlama, sifatli, Barcha turlari tahlil maqsadiga o'rganish usullari bo'yicha miqdoriy, qiyosiy, dispersiya. O'zaro ta'sir, matritsa, model, korrelyatsiya, teskari aloqa, omil qarab mavjud. Tadqiqotning mavzu yo'nalishlari bo'yicha Moliyaviy, menejment, innovatsiyalar, ishlab chiqarish yoki operatsion. Barcha turlari o'ziga xosdir
Tahlilning barcha turlari va turlari, oxir-oqibat, bir-biri bilan kesishadi va ularni amalga oshirish usullarida aks etadi. Analitik usullarni ko'rib chiqish, bizning fikrimizcha, ta'lim muassasalarida qabul qilinadigan uchta eng samarali innovatsion tahlil usullarini ajratib ko'rsatishga imkon berdi: Ta'lim muassasasining faoliyati uning nazorati doirasidan tashqarida bo'lgan va uning faoliyatiga ta'sir etadigan tashqi muhitni tahlil qilishdan boshlanadi. Tashqi muhitni tahlil qilishni shartli ravishda mikromuhit va makro muhitni tahliliga bo'lish mumkin.
Ta'lim muassasasi mikromuhitini tahlil qilish, bu ta'lim yoki mehnat bozorida katta o'zgarishlar yuz bergan taqdirda har yili yoki bir martalik amalga oshiriladigan hayotiy faoliyatdir. Ta'lim muassasasining tashqi ishbilarmonlik aloqalarining eng yaqin sohasini tashkil etuvchi mikro muhitni tahlil qilishdan maqsad uning ta'lim tizimidagi raqobatbardoshligi va mavqeini baholashdir. Ushbu tahlilda Porterning 5 ta kuch modeli va matritsali tahlil-raqobatchilarning strategik guruhlari xaritasidan foydalanish maqsadga muvofiqdir. Amaliyotdan ko'rinib turibdiki, Porterning 5 ta kuchlari modeli ta'lim tizimidagi ta'lim muassasasining haqiqiy mavqei va uning jozibadorligi to'g'risida to'liq tasavvur beradi. Yangi raqobatchilar paydo bo'lish xavfini baholashda ta'lim xizmatlari bozoriga kirishning murakkabligi va qulayligi hisobga olinadi. Qiyinchiliklar ehtiyojga bog'liq: katta miqdordagi boshlang'ich kapital, malakali o'qituvchilar tarkibi va ta'lim faoliyatini olib borish uchun litsenziya olish. Qulaylik: har qanday yuridik shaxs kasbiy tayyorgarlik dasturlari, ta'lim dasturlariga muvofiq ta'lim faoliyatini amalga oshirish huquqiga ega maktabgacha ta'lim va qo'shimcha ta'lim dasturlari, ta'lim faoliyati ustidan davlat nazoratining yo'qligi, bu ko'pincha ta'lim xizmatlari litsenziyasiz taqdim etilishiga olib keladi. Matritsali tahlilni ta'lim muassasalarida qo'llash imkoniyatlarini ko'rib chiqamiz. Matritsa tahlili - raqobatchilarning strategik guruhlari xaritasi, ta'lim muassasalari ta'lim xizmatlari bozorida qanday raqobatbardosh pozitsiyalarga ega ekanligini baholashga imkon beradi. Qo'shimcha ta'lim muassasalari ta'lim berishini hisobga olsak o'quvchilarning turli yosh toifalari va turli sohalardagi xizmatlari, keyinchalik raqobatchilarning strategik guruhlari nafaqat ta'lim muassasasining o'zi, balki ularga ko'rsatiladigan ta'lim xizmatlari uchun ham tuzilishi kerak. axborot vositalarini ko'rib chiqish orqali bir xil yo'nalishlarda xizmat ko'rsatuvchi Internet-resurslar, ta'lim muassasalari va boshqa yuridik shaxslar aniqlanadi, shundan so'ng olingan ma'lumotlar ta'lim muassasalari va ta'lim xizmatlari tomonidan guruhlarga bo'linishi va o'z raqobatchilari haqida haqiqiy tasavvurga ega bo'lishi mumkin. Tashqi makro muhitni o'rganish uchun tashqi omillarni kompleks ijtimoiy (Social), texnologik(Technological), iqtisodiy (Economic), siyosiy(Political) tahlil asosida amalga oshiriladigan STEP modelini yoki uni PEST-tahlil deyish maqsadga muvofiqdir. STEP tahlili texnikasi ta'lim muassasasiga potentsial tahdidlar va yangi imkoniyatlarni aniqlash uchun atrofdagi makromuhitning eng muhim omillari holatini baholash va ularning rivojlanishini bashorat qilish imkoniyatini beradi