Kurs hisob ishi

TORTUV TRANSFORMATORI CHO’LGAMLARI O’RAMLAR SONINI HISOBLASH

Tortuv transformatori cho’lg’amining o’ramlar sonini shunday hisoblaymizki, 33-pozisiyada (rostlanmaydigan va rostlanadigan cho’lg’amlarning mos ulanishi) motorlardagi kuchlanish motorlaring nominal tokida  berilgan nominal  qiymatga teng bo’lsin.

Motorning kuchlanishi elektrovoz o’zgartirgich uskunasidagi isroflar tokiga bog’liqligi sababli motor tokiga bog’liq bo’ladi. O’zgartirgich uskuna tarkibiga tortuv transformatori, o’zgaruvchan tok rostlash qurilmalari – asosiy kontroller va o’tish reaktorlari, to’g’rilagich uskunalar, silliqlovchi reaktorlar.

Salt yurishda to’g’rilangan kuchlanishning o’rtacha qiymati to’g’rilagich uskunalarga beriluvchi o’zgaruvchan kuchlanishning ta’sir etuvchi qiymati bilan quyidagi ifoda orqali bog’langan

 (3.1)

Bu yerda kuchlanishning shartli belgilanishiga o’zgartirgich uskuna yuklama toki nolga teng bo’lgandagi salt yurish rejimini bildiruvchi “0” indeksi qo’shilgan. 33-pozisiya uchun U₂₁₀ = U₂₂₀ ni U_20n deb belgilab olsak quyidagi ifodani hosil qilamiz



bu yerda  – 33-pozisiyada o’zgartirgich uskunadagi kuchlanish isrofi

Kuchlanish isrofining asosiy tashkil etuvchisi ventillarning kommutatsiyasi bilan tushuntiriladi, chunki bu davrda to’g’rilangan kuchlanish nolga teng bo’ladi. Kommutatsiya burchagi transformatorning reaktiv qarshiligi x_T va to’g’rilagich ko’prigi yuklama tokiga bog’liq. Bundan tashqari, to’g’rilangan kuchlanishni yuklama ostida pasayishi transformator aktiv qarshiligida r_T va silliqlovchi reaktor aktiv qarshiligida r_s.r., shuningdek to’g’rilagich ko’prik diodlarida kuchlanish pasayishi deyiladi. Diodlarda kuchlanish pasayishi U_20n ga nisbatan juda kichik, shu sababdan hisob-kitob qilishda uni hisobga olmasa ham bo’ladi. Kuchlanish isroflarining yig’indisi to’g’rilangan tokga to’g’ri proporsional. Hisob-kitobda ularni hisobiy sxemada to’g’rilangan tok zanjiriga ulangan ekvivalent qarshilikda R_e kuchlanish pasayishi sifatida ko’rsatish qulay (5, a-rasm).

 (3.3) 

bu yerda  – bir to’g’rilagich uskunadan ta’minlanadigan motorlar soni;  – 33-pozisiyadagi ekvivalent qarshilik.

Nominal rejim uchun (3.2) va (3.3) ifodalardan

 (3.4)

 ko’paytmani o’zgartirgich uskunaning bir motorga keltirilgan ekvivalent qarshiligi deb ataladi.

 (3.5)

 ni hisobga olib, sxemani 5, b-rasmdagi ko’rinishga keltiramiz. (3.4) ifodani ham o’zgartiramiz

 (3.6)

(3.6) ifodadan berilgan hisobiy shart – 33-pozisiyada motrning nominal tokida motorning kuchlanishi nominal bo’ishi ta’minlanadigan salt yurish rejimining o’zgaruvchan kuchlanishini aniqlash mumkin.

 (3.7)

Keltirilgan ekvivalent qarshilikning o’zgartirgich uskunaga bog’liqligi

 (3.8)

 va  qiymati ikkilamchi cho’lg’amning o’ramlar soniga bog’liq, demak ular pozisiyadan pozisiyaga qarab o’zgarib boradi. 33-pozisiya uchun ushbu ko’rsatkichlarni  va  deb belgilab quyidagini hosil qilamiz:

 (3.9)

Transformatorning nominal reaktiv qarshiligi

 = (3.10)

bu yerda  – qisqa tutashuv tajribasidan aniqlanadigan foizda berilgan transformatordagi reaktiv kuchlanish isroflari.

(3.10) ifodada 1,25 koeffitsiyent yordamida motor nominal kuchlanishi bilan 33-pozisiyadagi salt yurish o’zgaruvchan kuchlanishi orasidagi munosabatni hisobga olinadi. Shu yerda  va  orasidagi munosabat ham keltirilgan

Hisoblash uchun o’rtacha qiymatni olamiz

 =0.12*0.079=0.009 (3.11)

Silliqlovchi reaktor aktiv qarshiligini ВЛ-80^C elektrovozi reaktori qarshiligiga mos keluvchi qiymat 0,007 Omga teng qilib qabul qilamiz.

33-pozisiyada ikkilamchi cho’lg’am o’ramlar soni  rostlanadigan  va rostlanmaydigan  cho’lg’amlar o’ramlar sonini yig’indisiga teng bo’ladi, bu yerda  . Birinchi pozisiyada motordagi kuchlanish  va  orasidagi farqga bog’liq bo’ladi. Ushbu farqni  deb belgilaymiz. “21” indeksning ma’nosi – birinchi pozisiyadagi ikkilamchi cho’lg’am o’ramlar soni

 (3.12)

Salt yurish rejimidagi transformator cho’lg’amidagi kuchlanish va ushbu cho’lg’amdagi o’ramlar orasidagi munosabatni  deb belgilaymiz.  qiymati transformatorning quvvatiga bog’liq. Yuk elektrovozlari tortuv transformatorlari uchun  V/o’ram. Hisoblashda o’rtacha qiymat V/o’ram ni qabul qilamiz. Salt yurishda birinchi pozisiyadagi o’zgaruvchan kuchlanish quyidagi ifoda orqali aniqlanadi

 (3.13)

motor kuchlanishi esa

 (3.14)

bu yerda  – birinchi pozisiyadagi o’zgartirgich uskunadagi keltirilgan ekvivalent qarshilik;  – to’g’rilagich uskuna diodlaridagi kuchlanish pasayishi.

Birinchi pozisiyada   ga nisbatan sezilarli bo’lganligi sababli uni e’tiborga olmaslik mumkin emas. Birinchi pozisiyadagi joyidan qo’zg’alish tokiga teng motor tokida  taxminan 10 V ga teng bo’ladi.

Birinchi pozisiyada tezlik nolga teng bo’lganda motorning toki 2-bo’limda aniqlangan  ga teng bo’lishi zarur. V=0 da  bo’lishini hisobga olib (3.13) va (3.14) ifodalardan



(3.15)

hosil qilamiz.

 ni hisoblashda  ni qabul qilamiz.  ning ortishi cho’lg’amlarning qarama-qarshi ulanishida oqimlarning sochilishi ortishi va motor toki oqib o’tish zanjirida o’tish reaktorining yarim cho’lg’ami mavjudligiga bog’liq.

(3.15) tenglama natijasi eng yaqin butun songacha yaxlitlanadi.

Rostlanadigan cho’lg’am to’rtta seksiyadan tashkil topib, ularning o’ramlar soni tengdir  . 33-pozisiyadagi cho’lg’am o’ramlar sonining yig’indisi

 

(3.18) formuladan hisoblangan natija eng yaqin butun songacha yaxlitlanadi va  deb belgilanadi.

33-pozisiyadagi ikkilamchi cho’lg’amlarning hisobiy ( va  yaxlitlangan qiymatlarini hisobga olgan holda) o’ramlar soni

 =5+8*8=69 (3.19)

Cho’lg’amning bir o’ramiga to’g’ri keluvchi EYuKning hisobiy qiymati

= (3.20)

 qiymati va kontakt tarmog’i kuchanishi  bo’yicha transformator birlamchi cho’lg’ami o’ramlar soni  va 33-pozisiyadagi transformasiya koeffitsiyenti  aniqlanadi.

Konstruktiv hisob uchun transformatorning nominal rejimdagi birlamchi va ikkilamchi cho’lg’ami  va  toklarini bilish lozim. Hisob-kitobni soddalashtirish uchun transformator ikkilamchi cho’lg’ami toklarini shakli to’g’ri burchakli deb qabul qilinadi, bunda o’zgaruvchan tokni ta’sir etuvchi qiymati to’g’rilangan tokga teng bo’ladi. Birlamchi cho’lg’am nominal tokini hisoblashda, ikkilamchi cho’lg’amdan ta’minlanayotgan motorlarning umumiy sonini e’tiborga olish zarur va olingan natijani yordamchi zanjirlar iste’moli va transformator magnitlanish tokini hisobga olish uchun 10% ga oshirish lozim.

O’tish reaktori induktivligi  shunday hisoblanadiki, avtotransformator rejimida ishlashida reaktorning magnitlanish toki  nominal tog’rilangan tokning 20% ni tashkil etsin. Hisoblash formulasini reaktor cho’lg’amlari aktiv qarshiligi va yuklama ostida seksiya kuchlanishini pasayishini hisobga olmagan holda quyidagi shartdan olsa bo’ladi

 bu yerda  – reaktorning induktiv qarshiligi;  – salt yurishda seksiya kuchlanishi.