Курашиш дарслик “Akademiya” Тошкент – 2022

7.4. Жамоатчилик назорати
2014 йил 16 апрелда Ўзбекистон Республикаси Конституцияга 
бир нечта ўзгартиш ва қўшимчалар киритилди. Улардан бири “Сиёсий 
ҳуқуқлар” деб номланган VIII бобнинг 32-моддасига тааллуқли бўлиб, 
унга асосан “давлат органларининг фаолияти устидан жамоатчилик на
-
зоратини амалга ошириш” конституциявий даражага кўтарилди. Бу билан 
фуқароларнинг жамият ва давлат ишларини бошқаришдаги конститу-
циявий ҳуқуқлари кенгайди.
Жамоатчилик назорати фуқаролик жамиятига хос ижтимоий ҳодиса 
бўлиб, унинг натижасида жамият давлатни назорат қилади, жамоатчилик 
назорати ҳуқуқий давлатга хос хусусиятлардан ҳамдир.
2017 йилдан бошлаб, Ўзбекистонда турли соҳаларда жумладан, дав
-
лат бошқарувида ислоҳотлар чуқурлаштирилди ва бошқарув билан, уни 
демократлаштириш билан боғлиқ масалаларга янгича ёндашув вужудга 
келди.
Давлат бошқарувини такомиллаштиришда, уни коррупциядан холи 
қилишнинг асосий шартлардан этиб белгиланиши жамоатчилик назора
-
ти институтини юқори ўринга олиб чиқади. Коррупциянинг олдини олиш 
унга қарши курашишнинг самарали усулларидан этиб эътироф этилди. 
Жамоатчилик назорати – ҳуқуқий институт сифатида Конституцияга 
киритилган масаланинг бир томони бўлиб, энди уни амалга оширишнинг 
аниқ ҳуқуқий механизмлари яратилиши керак эди.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг Олий Мажлисга Мурожа
-
атномасида (2017 йил 22 декабрь) бугунги кунга қадар давлат органла
-
ри фаолияти устидан самарали жамоатчилик назоратини амалга оши
-
ришнинг аниқ ҳуқуқий механизмлари яратилмагани таъкидлаган эди. Бу 
ННТ томонидан давлат органлари ва мансабдор шахслар фаолиятини 
холисона баҳолашга халақит бермоқда. Шундан келиб чиқиб, давлат ва 
жамият бошқарувида жамоатчилик назоратини амалга оширишнинг таъ
-
сирчан ва амалий механизмларини жорий этиш мақсадида, “Жамоатчи
-
лик назорати тўғрисида”ги Қонунни қабул қилиш зарур эканлигини қайд 
қилган эди
66
. Шу кўрсатмага асосан, 2018 йил 12 апрелда “Жамоатчилик 
назорати тўғрисида”ги Қонун қабул қилинди.
66
Мирзиёев Ш.М. Халқимизнинг розилиги бизнинг фаолиятимизга берилган 
энг олий баҳодир. – Т.: “Ўзбекистон”, 2018 й. – 103-104 б.

---

133
Қонунда жамоатчилик назоратининг субъектлари (кимлар назорат
-
да иштирок этиши); жамоатчилик назоратининг объектлари (кимлар ва 
нималар назорат қилиниши); жамоатчилик назоратининг асосий прин-
циплари; жамоатчилик назоратининг шакллари белгилаб қўйилди. 
Аввалги бандларда қайд қилинганидек, фуқароларнинг ўзини ўзи 
бошқариш органлари ва ННТ жамоатчилик назоратининг субъектлари 
қаторига киритилди.
Ўзбекистон Республикасининг “Коррупцияга қарши курашиш 
тўғрисида”ги Қонунининг бир неча моддаларида ҳам жамоатчилик на
-
зорати ўзини ўзи бошқариш органлари ва ННТнинг вазифалари сифати
-
да кўрсатилган. 
Қонунга асосан, жамоатчилик назорати қуйидагиларга қаратилади:
1. Қабул қилинаётган норматив-ҳуқуқий ҳужжатларда, қарор ларда, 
шунингдек, давлат, тармоқ ва ҳудудий дастурларда жамоатчилик манфа
-
атлари, жамоатчилик фикри ҳисобга олинганми?
2. Фуқароларнинг, юридик шахсларнинг манфаатларини ҳимоя 
қилувчи ҳужжатлар ижро этилишининг аҳволи (ҳолати) қай даражада?
3. Давлат органлари, мансабдор шахслар ижтимоий ва фуқаролар 
манфаатларига дахлдор бўлган ўз вазифалари ва функцияларини қай 
даражада бажараяпти?
4. Давлат хизматларининг кўрсатилиш ҳолатлари қандай?
5. Давлат органлари, мансабдор шахслар томонидан ижтимоий 
шериклик доирасида амалга ошириладиган битимлар, шартномалар, 
лойиҳалар ва дастурларнинг бажарилиш ҳолати қандай?