Kurash zalining jixozlari

QO'L TO'PI VA KURASH ZALINING JIXOZLARI
Reja:

1. 
   QO'L TO'PI ZALINING JIXOZLARI
   
2. 
   KURASH ZALINING JIXOZLARI
   

Gandbol (nemischa hand - qo‘l, ball -to‘p), qo‘l to‘pi — sport o‘yini. 19-asr oxirida Yevropada paydo bo‘lgan. Daniyalik Xalger Nilson ixtiro etgan (1898). Gandbol uchun kattaligi 40x20 m li maydon kerak; og‘irligi 325—475 g, aylanasi 54—58 sm bo‘lgan charm to‘p bilan o‘ynaladi. Maydonning ikki tomonida eni 3 m, bal. 2 m bo‘lgan darvozalar o‘rnatiladi. Har bir jamoada 7 yoki 11 o‘yinchi qatnashadi. O‘yinchi to‘p bilan faqat 3 qadam qo‘yishi va uni qo‘lida 3 sekuntgacha tutib turishi mumkin. O‘yin 2 bo‘limdan iborat bo‘lib, erkaklar musobaqasi 1 soat, ayollar musobaqasi 50 minut davom etadi. Xalqaro Gandbol federatsiyasiga (IHF; 1946 yil asos solingan) 106 mamlakat a’zo. 1972 yildan erkaklar, 1976 yildan ayollar Gandboli Olimpiya o‘yinlari dasturiga kiritilgan. 1938 yildan erkaklar o‘rtasida, 1956 yildan ayollar o‘rtasida jahon birinchiligi o‘tkaziladi.

O‘zbekistonda Gandbol 1923—24 yillarda paydo bo‘lib, birinchi musobaqa 1926 yilda Toshkentda o‘tkazilgan. 1991 yil O‘zbekiston Respublikasi Gandbol federatsiyasi tuzildi. Respublikaning barcha viloyatlarida Gandbol bo‘yicha bolalar sport maktablari, erkaklar, ayollar va bolalar jamoalari bor. 1991 yildan O‘zbekistan chempionati muntazam o‘tkaziladi. O‘zbekiston Gandbolchilari terma jamoasi (ayollar) Osiyo chempionatida 4-o‘rinni egalladi va Germaniyada o‘tkazilgan jahon birinchiligi musobaqalarida qatnashdi (1997). O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan sport ustozlari F. Abdurahmonov, V. Kaplinskiy, xizmat ko‘rsatgan sport ustasi, Olimpiya o‘yinlari va jahon chempioni M. Vasilev, xalqaro miqyosdagi sport ustasi, jahon chempioni S. Zemlyanova, sport ustalari A. Abzalova, Olga Abdulla va boshqalarning Gandbol rivojlanishida katta hissasi bor.
Gandbol keng tarqalgan sport turlaridan biri bo’lib, u o’quvchi yoshlarni jismoniy rivojlantirish, ularning salomatligini mustahkamlashning eng ommabop, binobarin, eng qulay vositalaridan biridir. Bu kattalar uchun ham, o’smir-yoshlar uchun ham birdek ma’qul bo’lgan chinakam, halqchil o’yin hisoblanadi. Har bir jamoada 7 kishidan 2 ta jamoa maydonga tushadi. O’yinlar 25-30 daqiqadan 2 marotaba davom etadi, oraliqda 7-10 daqiqa tanaffus beriladi. O’yin maydoni 40x20 m kattalikdagi to’g’ri to’rtburchakdan iborat. Darvozaning eni 3 metr, balandligi 2 metr bo’ladi, o’yin qoidalarini qo’pol ravishda buzgan o’yinchi uchun jamoaga jarima beriladi. Bu yetti metr masofadan turib turib to’pni darvozaga otish bilan amalga oshiriladi. Jarimani bajarayotgan sportchidan darvozabon va boshqa sportchilar 3 metr narida turishlari shart bo’ladi.
Qo’l to’pi o’yinining mazmunida o’ziga xos bo’lgan texnik va taktik usullar juda ko’p, ularning ba’zi bir xususiyatlari basketbol sport turining harakatlariga o’xshab ketsa ham, uning mazmun mohiyati tubdan farq qiladi. Ayniqsa, to’pning shakli (kichikroq va konussimon) va og’irligi boshqa turdagi to’plarga unchalik to’g’ri kelmaydi. Ya’ni to’pning og’rligi erkaklar uchun 425-475 gramm, aylana uzunligi 58-60 sm. Ayollar va yoshlar uchun to’pning og’rligi 325-400 gramm, to’pning aylanasi 54-56 sm dan iborat.
O’yinda qatnashuvchi jamoa o’yinchilarining maqsadi to’pni egallab olib, himoya qilinib turgan darvozaga kiritish. To’p bilan barcha harakatlar faqat qo’lda bajariladi. To’p uchun kurashda, qarshilik ko’rsatishda qo’pollik va sportchiga xos bo’lmagan harakatlar qilinmasligi va qoidaga rioya qilinib bajarilishi lozim. O’yin - ishtirokchilarning yoshi va jinsiga bog’liq bo’lib, o’yin vaqtida har bir o’yinchi o’zining shaxsiy fazilatlarini ko’rsatish imkoniyatlariga ega. Ammo, shu bilan birga, o’yin har bir gandbolchidan o’z shaxsiy intilishlarini umumiy maqsadga bo’ysundirishini talab qiladi.
Qo’l to’pi o’yinining asosini yugurish, sakrash, to’pni uzatish, olib qochish, uloqtirish kabi shug’ullanuvchilarning har jihatdan uyg’un rivojlanishiga yordam beradigan tabiiy harakatlar tashkil etadi. Yuklamalar organizmdagi barcha funksional tizimlarning rivojlanishiga ijobiy ta’sir etadi. Mashg’ulotlar ta’sirida, shuningdek, musobaqalarda shug’ullanuvchilarning ruhiy faoliyati takomillashadi, tezlik, chamalash, ijodiy fikr yuritish va tashabbuskorlik kabi sifatlari rivojlanadi. Qo’l to’pi o’yini umumiy jismo­niy tayyorgarlik uchun yaxshi vosita bo’lib xizmat qila oladi. Yo’nalishni o’zgartirib xilma-xil yugurish, sakrashning turli xillari, maksimal tezlikda harakat qilish yo’llari bilan jismoniy sifatlarni, ayni paytda irodaviy xislatlarni, taktik tafakkurni kamol toptirishi tufayli gandbol har qanday ixtisosdagi o’quvchi uchun zarur bo’lgan sport o’yinlari qatoridan joy olgan.
Gandbol o’yini bugun maktab, lisey, kollej va oliy o’quv yurtlarida keng qo’llanilmoqda. Qo’l to’pi musobaqalari mehnatkashlarni muntazam tarzda jismoniy tarbiya mashg’ulotlariga jalb qilishning muhim vositasi, sport mahoratini oshirishning hamda «Alpomish» va «Barchinoy»ni me’yoriy talablarini bajarishning asosiy omillaridan biri hisoblanadi. 2003 yilda “Talba”sport jamiyatining tuzilganligi ayni muddoa bo’ldi, chunki barcha sport turlari qatorida qo’l to’pi bo’yicha ham oiliy o’quv yurtlari o’rtasida musoboqalar o’tkazilib, bu sportchilarimiznning tajriba ottirishiga xizmat qilmoqda.
O’zbekiston gandbolida hal etilmagan muammolar hali anchagina. Bugungi kunda avvalo qo’l to’pi jamoalaridagi o’quv mashg’ulotlari jarayoni va tarbiyaviy ishlar sifatini keskin yaxshilash kerak bo’ladi. Sport ilmiy vakillari-pedagogika fanlari doktori Ye.Seytxalilov va shu soha olimlari M. Jukov, J. Akramov, L. Xasanova, I. Shelyagina, S. Azizov, F. Abduraxmonov, V. Lemeshkov va Sh. Pavlovlar o’z tajribalari asosida gandbolga doir qanday yangilik va ilg’or usullarni, taklif, tavsiya etadigan bo’lsalar, hammasi bilan qurollanishi lozim. Shularga amal qilgandagina eng yaxshi jamoalarimz jahon gandbolida yetakchi mavqyega ega bo’lishlari mumkin.
O’quvchi-yoshlar va talaba yoshlarni jismoniy tarbiya va sport mashg’ulotlariga ommaviy jalb qilishni ta’minlash maqsadida O’zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A. Karimov tashabbusi bilan ko’pgina qarorlar qabul qilindi. Vazirlar Mahkamasining 1999 yil 21-mayda qabul qilingan «O’zbekistonda jismoniy tarbiya va sportni yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to’g’risida»gi 271-sonli qaroriga asosan mamlakatda kadrlar tayyorlash milliy modeliga asoslangan va uning talablariga uyg’unlashgan uzluksiz ta’limning ommaviy sport tizimi yaratildi.
Bu: - «Umid nihollari» - birinchi bo’g’in musobaqalar umumiy o’rta ta’lim maktablarining 1-9 sinf o’quvchilari qamrab olinadi;
- «Barkamol avlod» - ikkinchi bo’g’in musobaqalari akademik lisey o’quvchilari va kasb-hunar kollejlari kiradi; (har ikki yilda bir marta o’tkaziladi);
- «Talaba» sport uyushmasi bilan – uchinchi bo’g’in «Universiada» oliy o’quv yurtlari talabalari bilan «Universiada» sport musobaqalari o’tkaziladi (har uch yilda bir marta o’tkaziladi);
Ushbu yangi tizim mamlakatdagi barcha o’quvchi-yoshlar va talabalarni sport musobaqalariga muntazam qiziqtiradi va qamrab oladi. Sport turlari bo’yicha o’tkaziladigan mashg’ulotlar oldin maktabda o’quvchining kundalik ehtiyojiga aylansa, akademik lisey va kasb-hunar kollejlarida uning doimiy hamrohi bo’ladi. Oliy o’quv yurtlarida esa yoshlarni nufuzli xalqaro musobaqalarga olib chiqadi.
Bu uch bo’g’inli tizim yo’lga qo’yilgandan boshlab qo’l to’pi sport turiga, uning rivojlanishiga e’tibor yanada oshdi. Shuning uchun birinchi navbatda qo’l to’pi sport turi bilan shug’ullanuvchi jamoalarda o’tiladigan o’quv mashg’ulotlari va tarbiyaviy ishlar sifatini keskin yaxshilash ham asosiy masalalardan hisoblanadi.
O’zbekistonda qo’l to’pi sport turi bo’yicha xizmat ko’rsatgan murabbiylardan Shoislom Pavlov, Firdavs Abduraxmonov, Jasur Akramovlarning respublikamizda qo’l to’pini rivojlanishida hissalari kattadir. Bularning o’z pedagogik tajribalari, izlanishlari asnosida mamlakatda qo’l to’pi sportining ommaviylashuviga va rivojiga katta hissa qo’shildi.
Minifutbol - Futbolning turlaridan biri minifutbol (futzal) dir. Maydonining o‘lchami 28 - 40x16 - 20 m, darvozasining o‘lchami 3x2 m, to‘pining og‘irligi 400 - 600 g, aylana diametrining uzunligi 60 - 62 sm, o‘yinning sof vaqti 40 minut (20 minutdan 2 bo‘lim), jamoalar musobaqalarda 12 tadan Futbolchini ro‘yxatga kiritishadi, maydonga chiqqan ikkala jamoada ham 5 tadan Futbolchi (bittadan darvozabon) qatnashadi. Minifutbol bo‘yicha jahon chempionati 1989 yildan, Osiyo chempionati 1998 yildan boshlab o‘tkaziladi.
O‘zbekiston minifutbol chempionati 1997 yildan boshlangan. Murabbiy R.Abdiyev boshchiligidagi O‘zbekiston minifutbol jamoasi Osiyo chempionatida 2 o‘rinni egallagan (2001, Tehron). Ushbu jamoada A.Nurmatov, A.Korolyov, F.Qudratov singari Futbolchilar mahoratlarini ko‘rsatishgan. O‘zbekistonda 4244 ta mini minifutbolga mos maydon bor, 3235 kishi Futbolning shu turi bilan shug‘ullanadi (2004).
Futzal - FIFA shafeligida o'tkaziladigan futbolga o'xshash jamoaviy sport turi bo'lib, rusiyzabon mamlakatlarda FIFA futzalining keng qo'llaniladigan nomi.
Xuddi shu nomdagi sport turi, rusiyzabon mamlakatlarda AMF shafeligida o'tkaziladigan musobaqalar ko'pincha yopiq futbol yoki oddiygina futzal deb ataladi.
Futzal va FIFA futzal va AMF futzal deb ham ataladigan yopiq futbol o'rtasida juda ko'p o'xshashlik va farqlar mavjud.

Ushbu sport turlarining ajralishi 1980-yillarda, FIFAning ikkala sport turini nazorat qilishga urinishi muvaffaqiyatsizlikka uchraganidan keyin sodir boʻlgan. O'shandan beri FIFA futzal va AMF yopiq futbolni qo'llab-quvvatlab keladi.

Asosiy farqlarga quyidagilar kiradi:
to'p o'lchami,
autga chiqish qoidalari: futzalda to'p oyoq bilan kiritiladi, zallarda futbol qoidalariga ko'ra qo'l bilan,
futzalda zarbalar faqat darvozabon uchun ruxsat etiladi;
o'yinchini chetlatish qoidalari: futzalda jamoa 2 daqiqa ozchilikda o'ynaydi, futzalda zallarda almashtirishga ruxsat beriladi,
futbolda zallarda to'liq kontakt, futzalda - qisman,
maydonning o'lchami: mini-futbolda u 2 metr uzunroq va kengroq bo'lishi mumkin,
futzaldagi tanaffusda 10 metrdan, futbol zalida 9 metrdan ikki marta jarima belgilanishi,
futzaldan farqli o'laroq, yopiq futbolda darvozabon zarbadan keyin cheksiz ko'p teginishga ega.
Hikoya
Braziliyaliklar 1920-yillarda futzalga o'xshash o'yinni birinchi bo'lib o'ynashgan. 1958 yilda Shvetsiyada bo‘lib o‘tgan futbol bo‘yicha jahon chempionatida Avstriya terma jamoasi yetakchilaridan biri Yozef Argauer zalda braziliyaliklarning mashg‘ulotlarini kuzatgan. Avstriyalik o'sha paytda ko'rgan yopiq futbolni juda yaxshi ko'rardi va tez orada u vatanida bir nechta mini-futbol o'yinlarini tashkil etdi. Tez orada yangi sport turi Gollandiya, Ispaniya va Italiyaga yo'l oldi. Gollandiyaliklar birinchi bo'lib o'z milliy chempionatini o'tkazishdi: bu 1968-69 yilgi mavsumda sodir bo'lgan.
70-yillarning oʻrtalarida futzal alohida va uyushgan sport turi sifatida rivojlana boshladi. 1974 yil 19 iyulda Rimda terma jamoalar o'rtasidagi birinchi o'yin bo'lib o'tdi: italiyaliklar liviyaliklarni 9: 2 hisobida mag'lub etishdi. Birinchi jahon chempionati prototipi 1986 yilda Budapeshtda bo'lib o'tdi. 8 ta jamoa ichida eng kuchlisi finalda Gollandiya termasini mag'lub etgan Vengriya terma jamoasi bo'ldi. 1989 yilda Gollandiyada birinchi rasmiy jahon chempionati bo'lib o'tdi. Braziliyaliklar chempion bo'lishdi.
O'yin qoidalari va xususiyatlari

O'yin uzunligi 25 dan 42 m gacha va kengligi 15 dan 25 m gacha bo'lgan kortda o'tkaziladi.Xalqaro o'yinlar uchun maydonchaning o'lchami: uzunligi 38-42 m, kengligi 18-25 m.O'yin davomiyligi - 2 ta bo'lim 20 daqiqa "sof" vaqt. Maysada futbol o'ynashdan ko'ra kichikroq to'p ishlatiladi. Qolaversa, to'p biroz boshqacha jismoniy xususiyatlarga ega: xususan, to'pning qaytishi "katta" futbolda qo'llaniladigan to'pnikidan ancha kam. 4 ta maydon o'yinchisi va bir darvozabondan iborat 2 ta jamoa bor. O'yin davomida almashtirishlar amalga oshiriladi va futboldan farqli o'laroq, ularning soniga cheklov yo'q. Maydon o'yinchilariga qo'llardan tashqari tananing istalgan qismi bilan o'ynashga ruxsat beriladi. Vazifa - raqib darvozasiga gol urish. Darvozaning o'lchami 3 ga 2 m.

Futboldan eng katta farqi o'yin taktikasida. Maydonning kichikroq o'lchami, cheklangan miqdordagi o'yinchilar, shuningdek, o'yinning kamroq "aloqasi" (futbolga nisbatan, masalan, zarbalar taqiqlangan) o'yin taktikasini oldindan belgilab beradi, bu esa o'yin taktikasiga ko'proq o'xshaydi. boshqa yopiq sport turlari bilan shug'ullanish (masalan, basketbol, ​​gandbol). Ko'p hollarda jamoalar "birma-bir" o'ynaydi, ya'ni har bir maydon o'yinchisi raqib jamoa o'yinchisining harakatlarini nazorat qiladi. Shuningdek, cheklangan miqdordagi o'yinchilar har qanday o'yinchi ham hujumda, ham himoyada ishtirok etishini anglatadi. Oxirgi omil esa, o'rnatilgan futbolchilarning futzalga umuman moslasha olmasligining sababidir. Ya’ni hujumchilar himoyaga qaytmaydi va dushman hujumlari son jihatdan ustunlik bilan o‘tadi, himoyachilar ham har doim ham o‘z vaqtida hujumga qo‘shilavermaydi.
O`lchamlar.
O`yin maydoni to`qri burchak shaklida buladi. Yon chiziqlar darvoza chiziqiga nisbatan uzunro? bulishi kеrak.
Uzunligi: 120m, 90m.
Eni: 45m, 90m.
halqaro matchlarda.
Uzunligi : minimum 100m.
maksimum 110m.
Eni : minimum 64m.
maksimum 75m.
Bеlgilar.
Maydon uchun bеlgilar chiziqlar yordamida amalga oshiriladi.
Bu chiziqlar ular chеgaralab turgan maydonga kiradi. Uyin maydonini chеgaralab turgan 2ta uzun chiziqlar yon chiziklar 2ta qisqasi darvoza chiziqlari dеyiladi. Xar qanday chiziklar eni 12 sm dan oshmasligi kеrak.
O`yin maydoni urta chiziq yordamida 2 yarim qismga bulinadi.
O`rta chiziq o`rtasida maydon markazi bеlgilanadi. Maydon markazidan
9,15 m radiusda aylana o`tkaziladi.
Darvoza maydoni.
Darvoza maydoni har ikkala yarim qismining oxirida qo`yidagicha bo`ladi. Darvozaning har qaysi ustuni ichki tomonidagi nuqtadan 5,5 m masofada darvoza chizigiga tug`ri burchak qilib maydon ichiga 2 chizik tortiladi. 5,5 m masofada bu chiziqlar darvoza chiziqiga parallеl qilib boshka chiziq bilan birlashtiriladi. Bu chiziqlar va darvoza chiziqi chеgaralab turgan zona, darvoza maydoni dеyiladi.
Jarima maydoni.
Jarima maydoni har ikkala yarim qismining oxirida kuyidagicha bo`ladi.
Darvozaning har qaysi ustuni ichki tomonidagi nuqtadan, 16,5m masofada darvoza chiziqiga to`g`ri burchak qilib, maydon ichiga ikki chiziq tortiladi. 16,5m masofada darvoza chiziqiga parallеl xolatda boshqa chiziq bilan birlashtiriladi.Bu chiziqlar va darvoza chiziqi chеgaralab turgan zona jarima maydoni dеyiladi. har qaysi jarima maydoni ichida darvozaning ikki ustuni o`rtasida bir qil masofada joylashgan nuqtadan 11 m masofada 11 mеtrlik bеlgi quyiladi. Jarima maydonchasi tashqarisida 11 mеtrlik nuqta markaz qilib olinib 9,15 m. masofada aylana chiziladi.
Bayroqlar
Maydonning har qaysi burchaklarida balandligi 1,5 m dan oshmagan, uchi o`tkir bo`lmagan bayroq o`rnatiladi.
Bayroqlar o`rta chiziqning har ikkala tomonida, yon chiziqdan 1m masofadagi uzoqlikda o`rnatilishi mumkin.
Burchak sеktori.
har qaysi burchak bayroqidan o`yin maydoni ichiga qarab 1m radiusda aylana tortiladi.
Darvoza.
har qaysi darvoza chiziqining markazida darvoza joylashadi.
Ular burchak bayroqlari bilan bir xil masofada joylashgan, tеpadan gorizontal tusin bilan birlashtirilgan ikki vеrtikal xolatdagi ustundan iborat.

Ustunlar oraliqi - 7,32 m. Tusinning pastki qismidan tеkis еrgacha bo`lgan masofa – 2, 44 m.

har ikki ustun va tusin kеsishgan joy bir xil bo`lishi va 12 sm dan oshmaslik kеrak.
Darvoza chiziqining eni ustunlar va tusin eni bilan bir xil bo`ladi. Darvoza va darvoza orqasidagi еrga to`r o`rnatiladi. To`r ishonchli o`rnatilgan va darvozabonga xalaqit bеrmaydigan bo`lishi kеrak. Darvozaning ustunlari va tusini oq rangda bo`lishi kеrak.
Xavfsizlik.
Darvoza еrga ishonchli urnatilgangan bo`lishi kеrak. Ko`chirma darvozadan foydalanishga ruxsat bеriladi, agar darvoza ushbu qoida talablariga javob bеrsa.

XALQARO O`YIN QARORI.

Agar darvoza to`sini qiyshaysa yoki sinsa, toki to`sin tuzatilmaguncha yoki almashtirilmaguncha o`yin to`xtatiladi. Agar tuzatishning imkoni bo`lmasa match tugallanadi. Tusinnning o`rniga arqon ishlatish mumkin emas . Agar tusinni tuzatishning iloji bo`lsa o`yin to`xtatilganda to`p qaеrda bo`lsa o`sha joydan « baxsli to`p « bilan o`yin davom etiriladi.
Tusin va ustunlar yoqochdan, mеtaldan yoki ruxsat bеrilgan standartga mos matеrialdan tayyorlanadi. Ularning ko`ndalang kеsishgan joyi kvadrat to`g`ri burchak aylana yoki ellips shaklida bo`lishi mumkin: ular o`yinchilarga xavf to`dirmasligi kеrak
Jamoaning maydonga chiqqan vaqtidan boshlab ularning tanaffusga chiqqunlarigacha, tanaffusdan so`ng ularning maydonga qaytib chiqishlaridan to match tugagunga qadar o`yin maydonida va uning jixozlarida xеch qanday rеklamaga ruxsat bеrilmaydi.
Darvoza, sеtka, bayroqlarda har qanday rеklama ko`rinishlaridan foydalanishga ruxsat bеrilmaydi. Bu narsalarga chеtdan xеch qanday jixozlar maxkamlanib qo`yishi mumkin emas masalan ( kamеralar, mikrafonlar)
Tеxnik zona doirasidagi еrda va yon chiziqdagi 1m masofada o`yin maydonining tashqarisida xеch qanday rеklama bo`lmasligi kеrak.
Darvoza chiziqi va darvoza sеtkasi o`rtasida xam rеklamaga ruxsat bеrilmaydi.