Kurash turlari va uni o`qitish metodikasi

nafas/min) kattalarnikidan biroz ko’p (16-18 nafas/min). 
10–11  yoshli  bolalar  organizmi  yurakning  samarali  ishlashi  hisobiga  yuqori 
saviyada modda almashinuvini ta’minlash xususiyati, umumiy bardoshlilikni talab 
qiladigan  yuklamalarga  Shu  yoshda  yaxshi  moslashishga  zamin  bo’ladi.  Bu 
yoshdagi  bolalarning  anatomo-fiziologik  rivojlanish  xususiyatilari  hisobiga 
organizmning  aerob  imkoniyatlari  nisbatan  yuqori  bo’ladi,  bu  hol  katta  hajmda 
aerob xarakterdagi jismoniyyuklamalar qo’llash mumkinligini belgilaydi. 
11–12  yoshdan  keyin  bolalarning  turli  organlari  va  organizm  tizimi  tez 
rivojlanadi.  Bunday  yosh  davrida  asab  tizimi  yetarli  ravishda  rivojlanib  bo’ladi. 
Bunda,  yuqori  sur’atlar,  asab  tizimining  ta’sirchanligini  kuzatilishi,  harakat 
ko’nikmalarini va mushkul harakatlar texnikasini tez o’zlashtirishga zamin bo’ladi. 
Shu davrda bosh miyaning funktsional rivojlanishi hisobiga ko’rish, vestibulyar va 
boshqa analizatorlar funktsiyalari rivojlanishning yuqori nuqtasiga etadi. 
Bolalar  sog’ligining,  turli  organlarning  va  organizm  tizimining  funktsional 
holatini  kuzatib  borish,  jismoniy  va  mashg’ulot  yuklamalari  natijasida  (tibbiy 

---

aralashuvlarsiz) chuqurlashishi mumkin bo’lgan  turli chetlashuvlarni tez aniqlash 
imkonini beradi. 
Sportga  yaroqliligini  aniqlash  jarayni  sport  tayyrgarligi  bosqichlari  va  sport 
turining  xususiyatlari  (mashg’ulotlarni  boshlash  yoshi,  tanlangan  sport  turida 
chuqurlashgan mashg’ulotlarni boshlash yoshi, saralash me’yrlari va boshq.) bilan 
yaqindan bog’liq. Shuning uchun sportga yaroqliligini aniqlashning mezonlari va 
usullari, hamda me’yriy talablari sport turi guruhlari bo’yicha keltiriladi. 
Ko’p  sonli  tadqiqotlar  jaraynida  aniqlanishicha,  tezlik-kuch  va  davriy  sport 
turlarida  sportchilarning  istiqbolliligi  asosan  ularning  jismoniy  sifatlari  bilan 
belgilanadi. 
Murakkab  muvofiqlashuvchi  harakatlari  mavjud  sport  turlarida  sportga 
yaroqliligi, shug’ullanuvchilarning  muvofiqlashish imkoniyatlarini ochish  asosida 
aniqlanadi.  Sport  o’yinlarida  sportchining  istiqbolliligi  sport  faoliyati  jaraynida 
texnik-taktik  vazifalarni  echa  oluvchi  uning  o’ziga  xos  xususiyatlari  bilan 
belgilanadi.  Yakka  kurashlarda  saralash  yosh  sportchining  jismoniy  sifatlari, 
hujum  va  himoya  harakatlarining  murakkab  uyg’unligini  chegaralangan  vaqt 
oralig’ida aniq va muvaffaqiyatli bajara olish hamda raqib harakatlarini baholash 
imkoniyatlarini o’rganish y’li bilan o’tkaziladi. 
Hamma sport turlari uchun umumiy bo’lgan bir qator mezonlarni aytib o’tish 
kerak: 
1)  salomatlik  holati;  mazkur  mezon  ko’p  yillik  tayyorlovning  barcha 
bosqichlarida qo’llaniladi; tibbiy ko’riklarning asosiy vazifasi tanlangan sport turi 
bilan shug’ullanishga to’sqinlik qiladigan belgilarni aniqlash; 
2)  sportchi  organizmi  a’zolarining  va  tizimining  holati;  mazkur  mezon  ko’p 
yillik  tayyorlovning  barcha  bosqichlarida  qo’llaniladi,  ayniqsa  sport  bilan 
shug’ullanishni davom ettirishga yaroqliligini aniqlash chog’ida; 
 3)  morfofunktsional  ko’rsatkichlar  majmuasi  sifatidagi  jismoniy  rivojlanish; 
mazkur mezon sportga yaroqlilikni aniqlashning birinchi va ikkinchi bosqichlarida 
qo’llaniladi.