Kun sayin hayotimizning har bir sohasiga axborot-kommunikatsiya texnologiyalari (akt) joriy etilib, kasbiy faoliyatimiz samaradorligini oshirmoqda

2.4. Oracle VM VirtualBox programmasi
Virtuallik haqida tushuncha. Jahonda hozirgi voqelik yangidanyangi dolzarb masalalarni va ularni samarali hal qilish zarurati bilan bog‘liq ziddiyatlarni keltirib chiqarmoqda. Jumladan, Internet tizimi bilan bog‘liq axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining keng taraqqiy etishi kuzatilayotgan bo‘lsa, ikkinchi bir tomondan jamiyat hamda taʻlim tizimini mazkur jarayonlardan yutuqlaridan to‘laroq foydalana olishga tayyorlash zarurati sezilmoqda.
Virtual reallik — bu sunʻiy hosil qilinadigan axborot muhiti bo‘lib, u atrof-muhitning odatiy usuldagi tasavvurini — turli texnik vositalar asosida hosil qilinadigan axborotlar bilan almashtirishga qaratiladi. Taʻlimiy maqsadlarda virtual reallik vositalarini ishlab chiqishga qaratilgan axborotlarni vizuallashtirish vositalarini yaratish — boshqa texnik vositalar yordamida erishib bo‘lmaydigan pedagogik samarani berishi mumkin.
«Virtuallik» atamasi lotincha «virtualis» so‘zidan olingan bo‘lib, «muayyan bir sharoitlarda sodir bo‘ladigan yoki ro‘y berishi mumkin bo‘lgan», yoki mavjud bo‘lmagan, lekin amalga oshish ehtimoli mavjud bo‘lgan jarayon kabi maʻnolarni anglatadi. Ushbu atama inson faoliyatining juda ko‘p sohalarida uchraganligi uchun ham uni taʻlim tizimiga olib kirishga yetarlicha asoslar mavjud. Turli fanlarga oid tushunchalarni izohlashda bunga ko‘plab misollar keltirish mumkin. Jumladan, fizika fanida faqat boshqa zarrachalarning o‘zaro taʻsirlashish holatidagina mavjud bo‘la oladigan zarrachalar virtual zarrachalar (virtual foton, bozon va boshqalar) deb yuritiladi. Virtual zarrachalar tufayligina real elementar zarrachalarning o‘zaro taʻsirlashuvi yuzaga keladi va bunda virtual zarrachalarning o‘zaro almashinuvi sodir bo‘ladi. Virtuallik tushunchasi meteorologiya sohasida ham qo‘llaniladi. Ushbu sohada muayyan namlikka ega bo‘lgan havo haroratining xuddi shu bosimga mos ko‘rsatkichlaridagi quruq havo ko‘rsatkichi virtual harorat deb yuritiladi.
Kompyuterning tasavvur qilinadigan xotirasi — virtual xotira sifatida qabul qilinib, u fizik jihatdan hech bir alohida olingan xotira tashuvchisiga muvofiq kelmaydi, yaʻni, virtual xotira kompyuter elementlarining o‘zaro funksional taʻsirlashuvi natijasi sifatida yuzaga keladi. Shunday qilib, virtual xotirani yuzaga keltiruvchi dasturiy vositalar yordamida inson juda ulkan hajmdagi axborotlardan foydalana olish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Amaldagi zamonaviy kompyuterlarning barchasi maxsus java virtual mashinasi bilan jihozlangan.
Taʻlimda kinolavhalar hamda turli illyustratsiyalarga asoslangan virtual reallik elementlari ilgaridan qo‘llanilib kelingan. Kompyuter texnikasi harakat va tovush bilan bog‘liq axborotlarni yagona majmuaga biriktira olganligi, bilim oluvchilarga kuzatilayotgan jarayonlarga faol taʻsir ko‘rsatish (muloqot qilish) imkoniyatlarini yaratishi bilan virtual reallikka asoslangan taʻlim resurslarini yaratishda sifat burilishini yasadi.
Bugungi kunda virtual reallikka asoslangan taʻlim resurslarini quyidagicha tasniflash mumkin:
birinchi daraja — maxsus texnik vositalar (shlem-displey, maxsus qo‘lqop va boshqalar) vositasida to‘la virtuallika erishish;
ikkinchi daraja — uch o‘lchamli (yoki stereoskopik) monitorlar yoki proyektor va maxsus ko‘zoynak yordamida hajmli tasvir hosil qilish;
uchinchi daraja — kompyuterning standart monitori yoki proyeksiya vositasi asosida virtual reallikni namoyish qilish.
Umumiy maqsadlar uchun virtual mashinalar (masalan, Java VM kabi ixtisoslashgan mashinalardan farqli ravishda) quyidagilarni foydalanadi:
Asosiy tizim qo‘llab-quvvatlamaydigan ilovalarni ishga tushirish.
Tizimi tekshirilmagan dasturlarning mumkin bo‘lgan zararidan himoya qilish.
Shubhali veb-resurslarga tashrif buyurganingizda viruslarga qarshi qo‘shimcha to‘siq sifatida. •Malware haqida o‘rganish uchun xavfsiz holatga muhit yaratish. O‘zingizning ishlanmalaringizni tuzatishda sinov maydonchasi sifatida.
Binolarni qurish texnologiyasini o‘rganish.
Ayrim o‘yin portallarida ikkilanishi uchun va yana ko‘p narsalar.
Va, albatta, virtual mashinalar hamma joyda server ish resurslarini taqsimlash uchun ishlatiladi. Bugungi kunda biz VMlarning sanoatdan foydalanish bilan shug‘ullanmaymiz, faqat Windows foydalanuvchilari uchun foydali bo‘lishi mumkin bo‘lgan narsalarni ko‘rib chiqamiz.
Oracle VM VirtualBoxprogrammasi
Oracle VirtualBox virtual mashinasi uy kompyuterlari foydalanuvchilari orasida eng taniqli va mashhurdir, bepul, barcha asosiy operatsion tizimlarni, jumladan Android operatsion tizimini qo‘llabquvvatlaydi va ulardan foydalanish juda oson. Hatto yomon ishlab chiqilgan foydalanuvchi ham tanlangan operatsion tizimni o‘rnatish bo‘yicha ko‘rsatmalarga ega bo‘lsa, minimal zaruriy sozlashlarni bajarishi va unga operatsion tizim o‘rnatishi mumkin.

2.4-rasm VirtualBox programmasining ish maydoni
VirtualBox ish maydoniga ham qarama-qarshiliklar, uning nima ekanligini va dasturdan qanday foydalanishni tushunish uchun yetarli. Chapdagi VirtualBox platformasida (mehmon) o‘rnatilgan barcha operatsion tizimlar ro‘yxati o‘ngda ro‘yxatdagi tanlangan OS operatsion tizimining virtual sozlamalari oynasi yoki ushbu tizimning saqlangan holatlaridagi tasvirlar oynasi. Yuqori panelda asosiy boshqaruv vositalari mavjud: yangi VM yaratish, sozlanmalar menyusiga o‘tish va VMni ishga tushirish uchun tugmalari bosiladi. Oynaning chap tomonidagi yorliqlarni almashtirish uchun o‘ng tugmachalar (ekran tasvirida sozlamalar oynasi ko‘rsatiladi).
VirtualBox - bu virtual mashinalarni yaratish uchun bepul dastur, ammo VMware ham mavjud, u pullik, ammo VMware Player shaklida bepul versiyasi mavjud.
Shunday qilib, VirtualBoxdan foydalanib siz virtual mashinani yaratasiz, protsessor yadrolari sonini qo‘lda belgilasangiz, RAM hajmini, qattiq disk hajmini aniqlaysiz. Shuningdek, tarmoq kartasi, USB port va boshqalar kabi kerakli qurilmalarni qo‘shasiz. Bularning barchasi uyingizda ishlaydi, shunda siz virtual mashinada boshqa Windowsga ega bo‘lasiz (u alohida oynada bo‘ladi). Siz bir vaqtning o‘zida bir nechta oynada ishlashingiz mumkin, fantastika yo‘q!

2.5-rasm. VirtualBox programmasining ish oynasi
Virtual mashinaning to‘g‘ri ishlashi uchun protsessor virtualizatsiya texnologiyasini qo‘llab-quvvatlashi kerak.
Internetda ko‘pincha munozaralar bo‘lib turadi, ular VMware yoki VirtualBox-dan yaxshiroqmi? Ko‘pgina foydalanuvchilar VirtualBox-ni afzal ko‘rishadi va bu virtual mashina VMware-ga qaraganda tezroq ishlashiga ishonchlari komil. Oracle VirtualBox bo‘yicha virtual mashina yaratish.
Dasturning asosiy funksiyalarini o‘rganish uchun - operatsion tizimni o‘rnatish va ishga tushirish, virtual kompyuterning parametrlarini o‘rnatish, foydalanuvchilarning aksariyati buyruqlarsiz muvaffaqiyat qozonishadi. Virtual kutubxonaning barcha sirlarini anglashga intiladigan eng aql-idrokka ega bo‘lganlar uchun rasmiy veb-saytda ingliz tilidagi darslik mavjud.
Yangi virtual mashinani yaratish jarayonini va Windows 10 ning o‘rnatilishini boshlashni ko‘rib chiqishimiz mumkin.
Yuqori panelda "Sozdat " tugmachasini bosib shu tariqa ish jarayoni boshlashimiz mumkin bo‘ladi.

2. 
   6-rasm. VirtualBox programmasini ishga tushurilishi
   

VM yaratish bazasining birinchi oynasida operasion tizim nomini (guest tizimlar ro‘yxatida ko‘rsatiladi), uning turini (Windows, Linux va boshq.) Va versiyasini ko‘rsatamiz. Bizning misolimizda, bu Windows 10 32 bit (siz 64 bit o‘rnatishingiz mumkin, lekin ko‘proq resurslarga ehtiyoj seziladi). Keyingi bosqichga o‘tish uchun Oldinga ni bosamiz.

2.7-Rasm Virtual mashinaning operatsion nomini tanlash
Keyinchalik biz VM ning RAM o‘lchamini aniqlaymiz. Odatiy bo‘lib, Windows 10 x86-ga 1 Gb ajratilgan, ammo siz ushbu qiymatni slayderni o‘ngga siljitish orqali oshirishingiz mumkin. Kompyuteringizda ko‘p RAM mavjud bo‘lmasa, VM ni 2-3 Gb dan ortiq qilmang, aks holda asosiy tizim xotira etishmasligi tufayli sekinlashadi.

2.8-rasm virtual mashinaning qattiq diskini tanlash
Maʻlumotni saqlash formati VM ga ajratilgan kompyuterni jismoniy xotirasida joylashgan maydon. Keyin siz belgilanadigan limitlarda doimiy yoki dinamik ravishda kengaytiriladigan hajmga ega bo‘lishi mumkin. Joyni tejash uchun dinamik formatni tanlanadi.

2.9-rasm Keyinchalik tovush nomini (virtual disk C) va hajmini ko‘rsatadi.
Oxirgi oynada "Yangi" tugmasini bosgandan so‘ng, yangi virtual mashinalar ro‘yxati paydo bo‘ladi. O‘ng tarafdagi ramka parametrlarini ko‘rsatadi.
Windows o‘rnatishga o‘tish uchun yuqori paneldagi "Ishga tushirish" tugmasini bosiladi.

2.10-rasm. Yaratilgan VM
Shu tariqa virtul mashina yaratiladi bunda biz Windows 10 operatsion tizmini ornatish uchun virtual mashina yaratdik bu mashinani o‘zingiz istagandek operatsion sistema ornatishingiz mumkin bo‘ladi.

Xulosa

Ushbu individual ishni bajarish natijasida quyidagi xulosalarga erishildi:
 ochiq kalitli shifrlash algoritmlari haqida va respublikamizda hozrda kriptografiyada amalga oshirilayotgan so’ngi o’zgarishlar va qarorlar haqida qisqacha ma’lumotlar berildi.
- zamonaviy kriptografiya va uning bo’limlari, shifrmatnni buzish dasturiy vositasi ishlab chiqishning asosiy qadamilari va ochiq kalitli shifrlash algoritmlari dasturiy modulini ishlab chiqish kabi tushunchalarga tarif berilgan.
 loyiha ishini bajarishda turli adabiyotlardan foydalanildi, shu jumladan turli internet saytlaridan kerakli ma’lumotlar olindi va loyiha ishi turli xil ma’lumotlar bilan boyitildi.

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yhati:

1.O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil 8 oktyabrdagi
PF-5847-son Farmoni // O‘zbekiston Respublikasi oliy ta’lim tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish konsepsiyasi. – 2019
2.O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining «Axborot -kommunikatsiya texnologiyalarini yanada rivojlantirishga oid qo‘shimcha chora tadbirlar to‘g‘risida»gi qarori. 19.02.2018y. №Pq-5349
3.O‘zbekiston Respublikasining birinchi Prezidentining 2015-yil 6martdagi “2015-2019 yillarda yo‘l-transport infratuzilmasini va muxandislik kommunikatsiyalarini modernizatsiya qilish va
rivojlantirish dasturi to‘g‘risida” dagi PQ-2313 son Qarori
4.www.wikipedia.org | Jahon ensiklopediyasi.
5.www.infosec.uz | Axborot xavfsizligini ta’minlash markazi rasmiy web-sayti.