Kulon qonuni. Elektrostatik maydon kuchlanganligi. Dipol maydoni

Jismlarning zaryadlanishi. Tabiatdagi barcha jismlar elektrlanib qolish qobiliyatiga ega. Elektrlanish esa turlicha usullar bilan amalga oshiriladi. Ularning eng soddasi bir jismni ikkinchisiga ishqalashdir. Masalan, teriga ishqalangan shisha tayoqcha musbat, junga ishqalangan qahrabo tayoqcha esa manfiy zaryadlanib qoladi. Xo`sh bu zaryadlar qanday paydo bo`ladi.? SHuni ta’kidlash lozimki barcha jismlarda elektr zaryadi mavjud. Faqatgina elektroneytral, ya’ni zaryadlanmagan jismlarda musbat va manfiy zaryadlarning miqdori teng. Tayoqchalarni matoga ishqalash esa zaryadlarning paydo bo`lishiga emas, balki ularning qayta taqsimlanishigagina olib keladi. Natijada ularning birida musbat zaryad ko`proq yig`iladi va tayoqcha musbat zaryadlanib qoladi, boshqasida esa manfiy zaryadlar ko`proq qoladi va tayoqcha manfiy zaryadlanib qoladi. Tayoqcha mato sistemasida esa zaryadlar miqdori o`zgarmay qolaveradi. Ya’ni biror jarayonda hosil bo`ladigan zaryadlarning algebraik yig`indisi nolga teng bo`ladi.

Elektr zaryadining saqlanish qonuni. Juda ko`plab jumladan, o`z tajribalari asosida ingliz fizigi M.Faradey 1843 yilda tabiatning fundamental qonunlaridan biri elektr zaryadining saqlanish qonunini ta’rifladi: Istalgan yopiq sistemada, sistema ichida qanday jarayonlar ro`y berishidan qat’iy nazar elektr zaryadlarining algebraik yig`indisi o`zgarmaydi.

bu yerda n- sistemadagi zaryadlar soni.
Yopiq sistema deb tashqi jismlar bilan zaryad almashmaydigan sistemaga aytiladi.
Elektr zaryadi paydo ham bo`lmaydi, yo`qolmaydi ham, u faqat bir jismdan ikkinchiga uzatiladi yoki shu sistema ichida qayta taqsimlanadi.
Elektr zaryadi – relyaltivistik invariant kattalik bo`lib, uning miqdori qanday sanoq sistemasida qaralayotganligiga, zaryadning harakatda yoki tinch turganligiga mutlaqo bog’liq emas. 
Moddalardagi elektronlar miqdori.Erkin elektronlarining miqdoriga qarab moddalar o`tkazgichlarga, dielektriklarga va yarimutkazgichlarga ajratiladi. Butun hajmi bo`ylab elektr zaryadini erkin o`tkazuvchi moddalarga o`tkazgichlar deyiladi. Ular ikki guruhga bo`linadi: 1) birinchi tur o`tkazgichlar(metallar)-ularda zaryad (erkin elektronlar) kuchganda kimyoviy o`zgarish ro`y bermaydi; 2) ikkinchi guruh o`tkazgichlar (eritmalar) –zaryadning ko`chishi kimyoviy o`zgarishlarga olib keladi. Erkin elektronlari amalda mavjud bo`lmagan moddalar (shisha, plastmassalar)- dielektriklar deyiladi. Yarim o`tkazgichlar (germaniy, kremniy va hokazolar) – o`tkazgichlar va dielektriklar oralig`ida bo`ladi.