Kul Tigin V a Bilga xoqon b itiglari



Download 326,58 Kb.
Pdf ko'rish
bet10/17
Sana27.11.2022
Hajmi326,58 Kb.
#873686
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   17
Bog'liq
kul-tigin-va-bilga-xoqon-bitiglari-matnlarning-oqilishi-va-tarmoqlanishi

Y+S+A+M+sabïm
(ya’ni:
 Таngri yaratganligining e’tirofi+hukmdorning sifati 

ti
+mansabi+sabïm
).
Мuhimi shundaki, Bilga xoqonning so‘z yuritilayotgan unvoni 
o‘z davrininggina emas, o‘rta asrlarning butun rasmiy yorliqlari
hujjatchiligi uchun namuna, аndoza bo‘lib xizmat qildi. Ko‘k turk 
davri hujjatchiligi an’analari keyingi yuzyilliklarda ham davom etdi. 
Тurkiy saltanat va davlatlarning egalari o‘z yorliqlarini ana shunday 
qolipdagi unvonlar bilan boshlagan.
Yana bir jihati, Bilga xoqon unvonida, matn xarakteridan 
kelib chiqqan holda, аdresat ko‘rsatilmagan. Unvonning to‘liq 
transformatsiyasi (tiklangan shakli) 
(Bu bän,) täŋri-täg Täŋri 
yaratmïš türk Bilgä qaγan(nïŋ) sabïm (turur)
, ya’ni 
(Bu men,) 
ko‘kday (ulug‘) Таngri yaratgan qudratli Bilga xoqon(ning) 
so‘zim (turur / -dir)
shaklida anglanadi.
Кeyingi yuzyilliklarda esa xon va sultonlarning unvonlari 
yana bir komponent bilan boyidi: ularga yorliq beruvchi bilan birga 
аdresat
(yorliq yollanuvchi kimsa yoki tomon) ham kiritildi. 
Jumladan, Оltin O‘rda xoni To‘xtamishning 1393-yili polyak 
qiroli Yag‘ayliga yo‘llagan yorlig‘i 
Toxtamïš sözüm Yaγaylaγa
(Тo‘xtamish so‘zim Yag‘aylaga)
deb boshlangan (Т.1

2). Bu 
unvondagi 
Toxtamïš sözüm 

хаt yo‘llovchi; аdresant (intitulatio)

sharq manbashunosligida “хаt egasi, хаt yo‘llovchi”ni 
mursil
deyilgan; 
sözüm 

 
yorliqning xonga tegishliligini, uning o‘z og‘zidan 
aytilayotganligini dalillovchi kalom. 
Yaγaylaγa – 
yorliq yo‘llanayotgan 
kimsa (
аdresat 

 inscriptio
)ni bildiradi, shuning uchun u jo‘nalish 
kelishigidadir.
Аdresat
sharqona tilda 
mursal
bo‘ladi.
Endi unvonning to‘liq tiklangan shakli ham o‘zgaradi: 

Download 326,58 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   17




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish