Кредитга лаёқатлилик таҳлили

Т	Актив томон	Т
Пассив томон
А1	Доимий ҳаракатдаги активлар	П1	Тўлов муддати келган мажбуриятлар
А2	Тез пулга айланадиган активлар	П2	Қисқа муддатли тўлов мажбуриятлари
А3	Секин пулга айланадиган активлар	П3	Узоқ муддали тўлов мажбуриятлари
А4	Қийин пулга айланадиган активлар	П4	Доимий пассивлар

• Бухгалтерия балансининг ликвидлик
• бўйича таркибланиши

Актив томон	Баланс моддалари	Баланс сатри	Изоҳ
Энг ликвид активлар	Пул маблағлари ва қисқа муддатли молиявий қўйилмалар	320сатр+370сатр+*	*380сатр-бошқа жорий активлар
Тез сотиладиган активлар	Дебитор лик мажбуриятлари	210сатр+*	*230сатр-Ажратилган бўлинмаларнинг қарзи
Секин сотиладиган активлар	Товар моддий захиралар	140сатр+190сатр*+200сатр **	*190сатр-келгуси давр ҳаражатлари *200сатр- кечиктирилган ҳаражатлар
Қийин сотиладиган активлар	Узоқ муддатли активлар	130сатр

• Ликвидлик даражаси бўйича бухгалтерия
• баланси активи моддалари

Пассив томони	Баланс моддалари	Баланс сатри	Изоҳ
Тўлов муддати келган мажбуриятлар	Кредиторлик мажбуриятлари	600сатр-(730сатр+740сатр+*)	*620- Ажратилган бўлинмаларга қарз
Қисқа муддатли мажбуриятлар	Қисқа муддатли кредитлар ва қарзлар	730сатр+740сатр
Узоқ муддали мажбуриятлар	Узоқ муддатли кредитлар ва қарзлар	490сатр+*	*510- Ажратилган бўлинмаларга узоқ муддатли қарз
Доимий пассивлар	Уз маблағлари манбайи	480сатр

• Ликвидлик даражаси бўйича бухгалтерия
• баланси пассиви моддалари

Ўзгаришлар тартиби	Мутлақ фарқланишлардаги ўзгаришлар				Ликвидлик даражасси
1-ҳолат	А1>=П1	А2>=П2	А3>=П3	А4<=П4	Мутлақ ликвид баланс
2-ҳолат	А1<П1	А2>=П2	А3>=П3	А4<=П4	Ликвид баланс
3-ҳолат	А1<П1	А2<П2	А3>=П3	А4<=П4	Ноликвид баланс
4-ҳолат	А1<П1	А2<П2	А3<П3	А4<=П4	Ночорлик ҳолатидаги баланс

• Бухгалтерия балансининг ликвидлик
• даражаларини таркибланиши

АКТИВ	01.01.2011	01.01.2012	ПАССИВ	01.01.2011	01.01.2012	Мажбуриятларни қоплашдаги ортиқчалик(+), етишмовчилик (-)
						01.01.2011	01.01.2012
Доимий ҳаракатдаги активлар	1409	3205	Тўлов муддати келган мажбуриятлар	42922	65046	-41513	-61841
Тез пулга айланадиган активлар	17816	24247	Қисқа муддатли тўлов мажбуриятлари	19184	10894	-1368	13353
Секин пулга айланадиган активлар	70639	89142	Узоқ муддали тўлов мажбуриятлари	9259	8252	+61380	+80890
Қийин пулга айланадиган активлар	62964	64613	Доимий пассивлар	81463	97015	-18499	-32402
БАЛАНС	152828	181207	БАЛАНС	152828	181207	x	x

• Маблағлар ҳаракатчанлиги бўйича бухгалтерия балансининг таркибланиши

• Корхоналарнинг кредитга лаёқатлилигини ўрганишда битта тўлов лаёқати кўрсатикичи натижаларига таяниш тўғри бўлмайди. Шу сабабли қўшимча кўрсаткичлар ва уларни таҳлил этишга муҳим аҳамият берилади. Бундай кўрсаткичлар қаторига қуйидагилар киритилади.
• 1.Корхонанинг молиявий барқарорлигини ифодаловчи курсаткичлар.
• 2.Корхона фойдалилигини ифодаловчи курсаткичлар.
• 3.Капиталнинг айланувчанлигини ифодаловчи курсаткичлар.

• 1.Корхона молиявий барқарорлигига баҳо беришда қуйидаги кўрсаткичлар таҳлил қилинади; четдан жалб қилинган маблағларнинг барча маблағлар таркибидаги хиссаси, четдан жалб қилинган маблағларнинг ўз маблағларига нисбати даражаси, ўз айланма маблағларининг ҳаракатланиш даражаси, узоқ муддатли маблағларнинг четдан жалб қилинган маблағлардаги хиссаси, моддий айланма маблағларнинг ўз айланма маблағлари билан таъминланиш даражаси, ўз маблағлари таркибида асосий капиталнинг хиссаси, асосий капиталнинг эскириш даражаси, асосий ва айланма маблағларнинг умумий капиталга нисбати коэффицентлари.
• 2.Фойдалилик кўрсаткичлари қаторида; умумий маблағларнинг фойдалилиги, асосий воситалар фойдалилиги, узоқ муддатли ва оборот активларнинг фойдалилиги, ўз маблағлари фойдалилиги, сотилган маҳсулот фойдалилиги каби кўрсаткичлар ўрганилади.
• 3.Капиталнинг айланувчанлигини ҳарактерловчи кўрсаткичлар қаторида; умумий маблағларнинг айланувчанлиги, асосий воситаларнинг айланувчанлиги, айланма маблағларининг айланувчанлиги, моддий айланма маблағларининг айланувчанлиги, пул маблағларининг айланувчанлиги, дебитор қарзларининг айланувчанлиги каби кўрсаткичлар таҳлил қилинади.

• Ривожланган мамлакатларда кредитга қодирликни баҳолашда энг муҳим коида сифатида шартли “С-1-5” коидасига амал этилади. Бу коида куйидаларни ҳарактерлайди:
• С1-charakter-қарз берувчининг бозордаги обрўси, унинг ҳолатини аниқлаш
• C2-capacity-қарз олувчининг фаолиятни якунига етказа олиши, тегишли даромадга эга бўлиши ҳамда олинган кредитларни қайтариб бера олиш қобиляти
• C3-capital-қарз олувчининг сармоясининг етарлиги
• C4-conditions-бизнеснинг ривожланиши юзасидан шартлар
• C5-collateral-гаров