Kredit tizimi va uning barqarorligiga ta`sir qiluvchi omillar

2. Kredit tizimining barqarorligiga ta`sir qiluvchi omillar. “Kredit tizimi” tushunchasining mazmuni. Kredit tizimining tarkibi. Kredit tizimining elementlari.
Bankning likvidlilik va to`lovga qobiliyatlilik holati bank faoliyatidan tashqarida bo`lgan bir qator tashqi omillarga ham bog’liq. Bular qatoriga quyidagilar kiritiladi:
– mamlakatdagi umumiy siyosiy va iqtisodiy vaziyat;
–qimmatli qog’ozlar va banklararo kredit bozorlarining ri-vojlanish darajasi;
– qayta moliyalashtirish tizimi;
– Markaziy bank nazorat funktsiyasining samaradorligi.
Mamlakatdagi umumiy siyosiy va iqtisodiy vaziyat bank operatsiyalari rivojiga turtki beradi, bank faoliyati iqtisodiy asoslarini mustahkamligini ta`minlaydi, mamlakatdagi va xorijiy investorlarni banklarga ishonchini mustahkamlaydi. Ko`rsatib o`tilgan shartlarsiz banklar puxta depozit bazasini hosil qila olmaydi, operatsiyalarning rentabelligini ta`minlash, aktivlar sifatini oshirish, boshqaruv tizimini takomillashtirish kabilarni uddalash qiyin kechadi. Tijorat banklari bank tizimining bir qismi sifatida mamlakatdagi siyosiy va iqtisodiy o`zgarishlarni o`zida aks ettiradi, o`z navbatida, tijorat banklarning holati mamlakatdagi umumiy ahvolni belgilaydi.
Qimmatli qog’ozlar bozorining rivojlanganligi likvid mablag’lar foydaliligini yo`qotmagan holda aktivlarni pul shakliga aylantirishni eng tez va optimal variantini qo`llash imkoniyatini beradi. Bunday holat fond bozori rivojlangan davlatlar uchun, ayniqsa, xarakterlidir. CHunki aktivlarni qimmatli qog’ozlarga joylashtirish vositasida bank bir vaqtning o`zida ham likvidlilikni ta`minlaydi, ham kerakli daromadga ega bo`ladi. Banklararo kredit bozorining rivojlanganligi banklar o`rtasida vaqtincha bo`sh resurslarni tezda qayta taqsimlash imkonini beradi. Banklararo bozordan likvidlilikni ta`minlash uchun turli muddatlarga mablag’larni jalb qilish mumkin, shu jumladan, bir kunga ham. Bu bozordan mablag’larni olish operativligi umumiy moliyaviy kon`yunktura, banklararo bozorning tashkiliy shakli va albatta bankning obro`siga bog’liq.
Ko`rib o`tganimizdek, bankning likvidlilik va to`lovga qo-biliyatlilik holati bank faoliyatidan tashqarida bo`lgan bir qator tashqi omillarga ham bog’liq. Bular qatoriga quyidagilar kiritiladi:
– mamlakatdagi umumiy siyosiy va iqtisodiy vaziyat;
– qimmatli qog’ozlar va banklararo kredit bozorlarining ri-vojlanish darajasi;
– qayta moliyalashtirish tizimi;
– Markaziy bank nazorat funktsiyasining samaradorligi.
Mamlakatdagi umumiy siyosiy va iqtisodiy vaziyat bank operatsiyalari rivojiga turtki beradi, bank faoliyati iqtisodiy asoslarini mustahkamligini ta`minlaydi, mamlakatdagi va xorijiy investorlarni banklarga ishonchini mustahkamlaydi. Ko`rsatib o`tilgan shartlarsiz banklar puxta depozit bazasini hosil qila olmaydi, operatsiyalarning rentabelligini ta`minlash, aktivlar sifatini oshirish, boshqaruv tizimini takomillashtirish kabilarni uddalash qiyin kechadi. Tijorat banklari bank tizimining bir qismi sifatida mamlakatdagi siyosiy va iqtisodiy o`zgarishlarni o`zida aks ettiradi, o`z navbatida, tijorat banklarning holati mamlakatdagi umumiy ahvolni belgilaydi.
Qimmatli qog’ozlar bozorining rivojlanganligi likvid mablag’lar foydaliligini yo`qotmagan holda aktivlarni pul shakliga aylantirishni eng tez va optimal variantini qo`llash imkoniyatini beradi. Bunday holat fond bozori rivojlangan davlatlar uchun, ayniqsa, xarakterlidir. CHunki aktivlarni qimmatli qog’ozlarga joylashtirish vositasida bank bir vaqtning o`zida ham likvidlilikni ta`minlaydi, ham kerakli daromadga ega bo`ladi. Banklararo kredit bozorining rivojlanganligi banklar o`rtasida vaqtincha bo`sh resurslarni tezda qayta taqsimlash imkonini beradi. Banklararo bozordan likvidlilikni ta`minlash uchun turli muddatlarga mablag’larni jalb qilish mumkin, shu jumladan, bir kunga ham. Bu bozordan mablag’larni olish operativligi umumiy moliyaviy kon`yunktura, banklararo bozorning tashkiliy shakli va albatta bankning obro`siga bog’liq.
YUqoridagi omil bilan birga qayta moliyalashtirish tizimining likvidlilikka ta`siri o`zaro chambarchas bog’liq.
Banklar faoliyatiga ta`sir qiluvchi omillar
Qayta moliyalashtirish tizimi Markaziy bankning tijorat banklarini kreditlash jarayonidir. Likvid mablag’larga ehtiyoj tug’ilganda tijorat banklari Markaziy bankdan qayta moliyalashtirish stavkasida kredit olishi mumkin bo`ladi. Bu omilning bevosita ta`siri shundan iboratki, qayta moliyalash stavkasi ortganda likvidlikni ta`minlash uchun kreditlar omili qimmatlashib qoladi yoki aksincha.