Kredit-iqtisod

ulo

qo

tda 

inso

n

pa

rv

a

rlik

 

---

65 

kerakli sezgilarni uyg‗otib, istalgan fikr va mulohazalarni yuzaga keltiradi.

 

 

3. Pedagogik muomala madaniyati 

 

Hozirgi  kunda  yosh  avlodning  aql-idrokini  o‗stirish,  ilmu  ma‘rifat    ziyosidan 

bahramand  qilish  uchun  o‗qituvchi-pedagogning  bilim  saviyasi,  kasbiy  mahorati  va 

muomala madaniyat yuksak bo‗lishi hayotiy ehtiyojdir. 

Ayniqsa, 

pedagog-ustoz 

bo‗lish 

uchun 

pedagogik 

faoliyatda 

tarbiyalanuvchilarga  pedagogik  tashxis  qo‗ya  bilish  qobiliyati  muhim  rol  o‗ynaydi. 

Ta‘lim-tarbiyani  aniq  maqsadlar  asosida  amalga  oshirish,  o‗quvchi-talabalarning 

holati,  aqliy  va  jismoniy  rivojlanish  darajasini    aniqlash  hamda    ularga    amaliy 

jihatdan ko‗mak berish kabi bir qator pedagogik talablarga rioya qilishni taqozo etadi. 

Tashxis  har  bir  o‗quvchi-talabaning  ichki  va  tashqi  qiyofasini  aniqlash,  ta‘lim-

tarbiyaning  zamon  talablariga  mosligini  e‘tiborga  olish  o‗quvchi-talabalarning  har 

tomonlama  rivojlanishiga  ta‘lim-tarbiya  metodlari  samarasini  belgilab  olish, 

zamonaviy  pedagogik  texnologiyalarni  amaliyotga  tatbiq  etish  va  o‗quvchi-talaba 

shaxsi  qobiliyatining  rivojlanish  darajasini,  me‘yorlarini  aniqlash  imkonini  beradi. 

O‗qituvchi-pedagog jamoa o‗quvchi-talabalar guruhlari bilan gaplasha olishi kerak. U 

darsni samarali  olib borish  uchun gapirishni bilishi, suhbat,   ma‘ruza,  hikoya  qilish 

kabi  usullardan  foydalanishi,  umuman,  butun  ta‘lim-tarbiya  jarayonida    o‗quvchi-

talabalar  bilan    hamkorlikni  yo‗lga  qo‗ya  olishi  lozim.  O‗quvchi–talabalar  jamoasi 

bilan  muomala  ko‗pincha  suhbat,  ma‘ruza,  axborot  va  hokazolar  shaklida  bo‗ladi. 

Birinchi navbatda, suhbatni  qanday boshlash, qanday qilib o‗qituvchining  gaplariga 

o‗quvchi-talabalarning  diqqatini  tortish,  ularni  qiziqtirish  mumkinligi  haqida 

quyidagi fikrlarni bildiramiz. 

Eng  muhim  so‗zlar  va  iboralarni  intonatsiya  bilan  ajratib  ko‗rsatish  va 

aksincha,  intonatsiyani  o‗zgartirish,  unchalik  muhim  bo‗lmagan    materialni  bayon 

qilish kerak, ovoz va nutq ohangini o‗zgartirish foydalidir.  

Hamkorlik  muvaffaqiyatli  bo‗lishi  uchun  o‗qituvchi-pedagog    ma‘lum  yo‗l-

yo‗riqlarga  ega  bo‗lishi,  o‗quvchi-talabalar  bilan    hamkorlikni  muayyan  natijaga 

erishishning zarur sharti deb bilishi, hamkorlikka barcha o‗quvchi-talabalarning jalb 

etilishi, hamkorlik jarayoniga o‗zining hissiy  jalb qilinganligi zarur ekanligini anglab 

etishi lozim. 

Mavzuga 

o‗quvchi-talabalar 

diqqatini 

tortishga  urinib  ko‗rish  lozim.  Bunda  mavzuni 

bayon  etishni  erkin,  qiziqarli  faktni    ma‘lum 

qilishdan  boshlash  maqsadga  muvofiq  bo‗ladi. 

Keyin  uni  tushuntirish  va  tahlil  qilish  esa 

muomalaning  mazmunini  tashkil  etadi.  Suhbat 

o‗quvchi-talabalarda  doimiy  qiziqish    uyg‗otishi 

uchun  bir  qator  murakkab  bo‗lmagan  usullardan 

foydalanish zarur. 

 

O‗quvchi-talabalarning  faoliyati  jamoa  faoliyati  sifatida  tashkil  etilsagina 

o‗qituvchi-pedagogning  o‗quvchi-talabalar  bilan  hamkorligi  paydo  bo‗ladi,  ya‘ni 

hamkorlik qilishni talab etadi va buning uchun shart-sharoit yaratadi. 

---

66 

Hamkorlik vujudga kelishi uchun jamoada tashkil etilishi lozim  bo‗lgan ishlar 

dolzarb  yoki  o‗quvchi-talabalarning  xususiyatlariga  mos  bo‗lishi  lozim.  O‗quvchi-

talabalarni  biror  faoliyat  sohasiga,  biror  aniq  ishga  jalb  etar    ekan,  o‗qituvchi  - 

pedagog ularga psixologik va pedagogik jihatdan to‗g‗ri vazifa qo‗yishi,  ya‘ni to‗g‗ri 

yo‗l-yo‗riq berishi kerak. 

O‗quvchi-talabalar  belgilangan  vazifani  amalga  oshirishga    kirishganlarida 

o‗qituvchi-pedagog ayni bir vaqtning o‗zida ham  ishtirokchi, ham kuzatuvchi, ham 

maslahatchi vazifasini bajaradi.