Kreativlik lot., ing. “create ” yaratish, “creative” yaratuv

Вариант 11

1.Креативлик ҳақида тушунча. Креатив шахс бўлишнинг афзалликлари.

2.Креативликнинг 4 Р модели.

3.Интелект ва креативликнинг бир бири билан боғлиқлиги.

4.Вертикал фикрлашнинг долзарблиги.

5. Ижодий жараён ва унинг хусусиятлари.

1) Kreativlik (lot., ing. “create ” -  yaratish, “creative” -  yaratuv- 
chi,  ijodkor)  -   individning  yangi  g‘oyalarni  ishlab  chiqarishga 
tayyorlikni  tavsiflovchi  va  mustaqil  omil  sifatida  iqtidorlilikning 
tarkibiga kiruvchi ijodiy qobiliyati.Shaxsda kreativlik (Ijodkorlik) sifatlarini rivojlantirish tushunchasining  ma’noni  tushunib  olish  talab  etiladi.  Ijodkorlik  qobiliyatiga ta’sir  ko‘rsatadi  va  o‘z  navbatida  ichki  sezgini  rivojlantiradi.  Ijodkorlik  qobiliyati,  ichki  sezgi  va  umumiy  intellect  kesishganda  ijod mahsuli yaratiladi.

2) J. Genri tomonidan taklif qilingan "to'rtta R" deb nomlangan ijodkorlik modelida insonning ijodiy fikrlash manbalari sifatida quyidagi xususiyatlar ko'rib chiqilgan:

1. Ijobiylik - muammolarni yangi imkoniyatlar sifatida ko'rish, to'siqlarning rivojlanishiga to'sqinlik qilishiga yo'l qo'ymaslik qobiliyati; muvaffaqiyatsizliklardan tezda qutulish va tanqidlarga dosh berish qobiliyati.

2. O'yin o'ynash - fikrlash va harakat qilishda moslashuvchanlik; amaldagi me'yorlarga bo'ysunmasdan o'ylash qobiliyati; ozchilikda bo'lishni qulay his qilish qobiliyati; tavakkal qilishga tayyorlik; muammolarni hal qilishda o'ynoqi yondashuv; hazil tuyg'usi.

3. Ehtiros (ehtiros) - g'ayrat, maqsadga muvofiqlik, ko'zlangan maqsad sari intilish. (Ehtiros, shizhoat, maqsadga intilish.)

4. Qat'iylik - bu "agar u darhol ishlamasa, qayta-qayta urinib ko'ring" va "agar u darhol ishlamasa, muvaffaqiyatga erishguningizcha boshqa narsani sinab ko'ring" o'rtasidagi farq.

3) Intellekt (lot. intellects — bilish, tushunish, idrok qilish) — insonning aqliy qobiliyati; hayotni, atrof muhitni ongda aynan aks ettirish va oʻzgartirish, fikrlash, oʻqish-oʻrganish, dunyoni bilish va ijtimoiy tajribani qabul qilish qobiliyati; turli masalalarni hal qilish, bir qarorga kelish, oqilona ish tutish, voqeahodi-salarni oldindan koʻra bilish layoqati. I. tarkibiga idrok qilish, xotirlash, fikr yuritish, soʻzlash va h.k. psixik jarayonlar kiradi. I.ning rivojlanishi tugma isteʼdod, miya imkoniyatlari, joʻshqin faoliyat, hayotiy tajriba kabi ijtimoiy omillarga bogʻliq. I. saviyasi, darajasi inson faoliyatining natijalariga, shuningdek, psixologik testlarga qarab ham belgilanadi (qarang

4) Вертикал фикрлаш - bu odatda tanlangan, analitik va ketma-ketlikni o'z ichiga olgan muammolarga yondashuv turi. Aytish mumkinki, bu lateral fikrlashning teskarisi. Bir-birini to'ldiruvchi sezgi, tavakkal qilish va ongsiz va ong osti jarayonlari orqali tasavvur qilishni o'z ichiga olgan lateral fikrlashdan farqli o'laroq, vertikal fikrlash ma'lumotni idrok etish yoki qaror qabul qilish uchun oqilona qaror qabul qilish orqali yanada ongli yondashuvdan iborat. Fikrlashning bunday turi odamlarni muammolarni echishda ketma-ket yondashishga undaydi, bunda ijodiy va ko'p yo'nalishli javob beparvo deb hisoblanadi.Vertikal mutafakkirlar muvaffaqiyatsizlikka yoki qarama-qarshi fikrlashga yo'l qo'ymaslik uchun tashqi ma'lumotlarga va dalillarga tayanishni afzal ko'rishadi.

5) Ijod — insonning yangi moddiy va maʼnaviy neʼmatlar yaratish faoliyati. Unda inson tafakkuri, xotirasi, tasavvuri, diqqati, irodasi faol ishtirok etadi, butun bilimi, tajri-basi, isteʼdodi namoyon boʻladi. I. dastlab inson tasavvurida tugʻiladi, key-in I.ga taallukdi masalalar yuzasidan izlanishlar olib boriladi, boshqalar bajargan ishlar tanqidiy koʻrib chi-qiladi, taxlil etiladi, kuzatishlar, tajribalar oʻtkaziladi, mantiqiy xulosalar chiqariladi, gipotezalar qilinadi, bular tajribada sinab koʻriladi, notoʻgʻri boʻlsa yangilanadi va h.k. Izlanishlar natijasi turli shakllarda (badiiy asar, matematik formula va b.) yuzaga chiqadi. Uni jamiyat eʼtirof etsagina haqiqiy, toʻliq I. boʻladi. I. fan-texnikani, madaniyatni bo-yitadi, rivojlantiradi.

J. Gilford ijodkorlik to'rt xususiyatning hukmronligi bilan bog'liq deb hisoblagan:

1. O'ziga xoslik, ahamiyatsizlik, ifoda etilgan g'oyalarning noyobligi, intellektual yangilik uchun aniq istak. Ijodkor inson deyarli va har doim va hamma joyda boshqalardan farqli ravishda o'z echimini topishga intiladi.

2. Semantik moslashuvchanlik, ya'ni. ob'ektni yangi nuqtai nazardan ko'rish, uning yangi ishlatilishini kashf etish, amalda funktsional qo'llanilishini kengaytirish qobiliyati.

3. Majoziy moslashuvchan moslashuvchanlik, ya'ni. ob'ektning idrokini kuzatish tomonlaridan yashiringan yangi ko'rinadigan qilib o'zgartirish qobiliyati.

4. Semantik spontan moslashuvchanlik, ya'ni. noaniq vaziyatda turli xil ko’rsatmalari mavjud bo’lmagan g'oyalarni ishlab chiqarish qobiliyati