Креатив ва танқидий фикрлашнинг мазмун-моҳияти ва асосий тамойиллари

Метакогнитивлик- бу тушунча ўз-ўзини англашни ифодалайди. Бу нафақат инсоннинг шахсий мулоҳазаларига, балки ўзига ташқаридан назар сола билиш қобилиятига ҳам алоқадор.

Дедукция – бу фикрлаш усули, унинг натижаси мантиқий хулоса бўлиб, умумийдан хусусий хулоса келтириб чиқарилади. Бу барча халқалари ўзаро мантиқий хулосалар билан боғланган тўғри хулосалар занжиридир.

Ахборот манбаларини текшириш. Биз бутун ҳаётимиз мобайнида эшитган, кўрган ёки ўқиган нарсалримизга асосланиб, қандайдир хулосалар чиқарамиз. Аммо ҳар қандай ахборот манбаи ишончлими? Улар муаллиф томнидан тасодифан ёки атайлаб ўзгартирлмайдими? Бу каби саволларга жавоб бериш осон эмас, аммо буни қилиш жуда зарур.

Ахборотни ишончи манба орқали, ёки эмпирик (тажриба) орқали текшириш мумкин. Албатта, ўз тажрибасида текшириш айниқса ишончли, аммо амалиётда бу хавфли ёки имконсиз бўлиши мумкин.

4. 
   Натижани қайта текшириш. Чиқарилган хулосалар, айниқса улар қандайдир расмий мулоҳазаларга асосланган ҳолатда, қайта текширилиши лозим. Агар у ёки бу хулоса тўғри бўлса, бу ушбу хулоса барча бошқа вазиятларда ҳам тўғри бўлади, дегани эмас.
   
5. 
   Эҳтимолий барча ечимларни таҳлил қилиш. Танқидий фикрлашни ривожлантириш учун қўйилган вазифанинг барча эҳтимолий ечимлари рўйхатини тузиш фойдали. Визуал тасаввур фикрлаш масаласини анча осонлаштиради. Бу маънода турли схемалар, жаадваллар ва ҳатто қоғоздаги оддий суратлар сизга идеал ёрдамчи бўлади.
   
6. 
   Тизимлилик. Танқидий фикрлашни ўзлаштириш учун, оддий схемага риоя қилиш кифоя қилади. Ушбу схема бешта босқичдан иборат:
   

• 
  Тайёргарлик
  
• 
  Муаммо билан танишиш
  
• 
  Ечим ишлаб чиқиш
  
• 
  Якуний ечимни аниқлаш
  
• 
  Натижани баҳолаш.
  

7. 
   Ижодий ёндашиш. Ижодий фикрлайдиган инсонларга воқеалар ривожининг турли вариантларини тасаввур қилиш ва тахмин қилинаётган вазиятларда ўз имкониятларини баҳолаш анча осон. Латерал фикрлаш ва эвристика сизга нафақат танқидий фикрлашни ривожлантиришда, балки ўз-ўзингизни ривожлантиришга хизмат қилади.
   
8.