Kreativ fikrlash

Kreativ fikrlashda taʼlimning oʻrni qanday?
4. Taʼlimning asosiy vazifasi oʻquvchida jamiyatda muvaffaqiyatli hayot kechirishi uchun bugun va kelajakda kerak boʻladigan koʻnikmalarni shakllantirishdir. Kreativ fikrlash bugungi yoshlar ega boʻlishi kerak boʻlgan muhim koʻnikmadir (Lucas va Spencer, 2017 [15]). Bu koʻnikma ularga doimiy tarzda va shiddat bilan oʻzgarayotgan, oddiy savodxonlikdan tashqari «XXI asr» koʻnikmalariga ega ishchilarni taqozo etayotgan dunyoga moslashishga koʻmaklashadi. Umuman olganda, bugungi oʻquvchi kela jakda hozir hatto mavjud boʻlmagan sohalarda ishlashi, yangi muammolarni yangi texnologiyalar orqali hal etishi kutilmoqda. Oʻquvchida kreativ fikrlash
koʻnikmasini shakllantirish ularga tobora murakkablashayotgan mahalliy va global muammolarni noodatiy yondashuv orqali hal etish imkonini beradi. 5. Maktabda kreativ fikrlashni rivojlantirishning ahamiyati faqatgina mehnat bozori bilan cheklanmaydi. Maktab yoshlar uchun oʻz qobiliyat va koʻnikmalarini, shu jumladan ijodiy talantlarini kashf etishda muhim ahamiyatga ega. 6. Shuningdek, kreativ fikrlash oʻquvchilarning taʼlim olishini hodisalar, tajribalar va xatti-harakatlarni yangicha va shaxsan mazmunli usulda talqin etish orqali qoʻllab-quvvatlaydi (Beghetto va Kaufman, 2007 [17]). Oʻquvchining xayoli va qiziquvchanligi taʼlim jarayonida qoʻl keladi: ijodiy fikrlash shu tariqa oʻzaro kelishuvchanlik vositasiga aylanadi, hattoki avvaldan belgilangan taʼlim maqsadlari kontekstida ham (Beghetto va Plucker, 2006 [18]). Maktabda oʻquvchining motivatsiyasi va qiziqishini oshirish uchun, barcha oʻquvchilarning ijodiy salohiyati va shijoatini hisobga oluvchi taʼlimning yangi shakllari yoʻlga qoʻyilishi zarur. Bu ayniqsa taʼlim jarayoniga unchalik qiziqish bildirmayotgan oʻquvchilarga yordam berishi mumkin va ular oʻz fikrini ayta olishiga, salohiyatini ochishiga xizmat qiladi. (Hwang, 2015 [19]). 7. Har qaysi boshqa koʻnikma kabi, kreativ fikrlash ham amaliy va manzilli yondashuv orqali rivojlantirilishi mumkin (Lucas va Spencer, 2017 [15]). Baʼzi o‘qituvchilarga oʻquvchining kreativ fikrlashini rivojlantirish oʻquv dasturidagi boshqa fanlar evaziga boʻlayotgandek tuyulishi mumkin. Aslida, oʻquvchilar barcha fanlarda kreativ fikrlashi mumkin. Kreativ fikrlash bilim berishga qaratilgan dars mobaynida koʻr-koʻrona yodlash oʻrniga tadqiqot va ixtironi qo‘llab-quvvatlaydigan yondashuvlar orqali rivojlantirilishi mumkin (Beghetto, Baer va Kaufman, 2015 [20]). O‘qituvchilar kreativ fikrlashni ajrata olishlari, bunday fikrlashga mos shart-sharoitlarni bilishlari va oʻzlari ham oʻquvchilarga fikrlashda koʻp roq ijodiy yondashishga yordam bera olishni bilishlari kerak. Kreativ fikr lash qay tariqa vujudga kelishi borasidagi puxtaroq tasavvur, oʻz navbatida, o‘qituvchilarga taʼlim jarayonida o‘quvchilarda ijodiy gʻoyalar «inkubatsiya» boʻlishi uchun muayyan vaqt talab etishini anglashga yordam beradi (Csikszentmihalyi, 1996 [21]).
8. Isbotga tayangan dizayn (ITD) (Mislevy, Steinberg va Almond, 2003 [22]) innovatsion va puxta baholashlarni shakllantirishda nazariy asos sifatida xizmat qiladi. Bu baholashlar isbotga tayangan dalillar asosida shakllantirilib, oʻquvchilar kompyuter platformasida qilayotgan, oʻqiyotgan va yaratayotgan narsalarni koʻp jihatli malakalar bilan bogʻlaydi (Shute, Hansen va Almond, 2008 [23]; Kim, Almond va Shute, 2016 [24]). Baholash bu – oʻquvchining qobiliyatlari haqidagi muayyan da’volarni dalilga asoslangan fikrlash jarayonida tahlil etishdir, degan gʻoya ITDning dastlabki nuqtasidir. Umuman olganda, oʻquvchining baholashdagi vazifalarga javobi ushbu fikrlash jarayonida dalillar bilan taʼminlaydi, psixometrik tahlil esa har bir da’voni tahlil qilish uchun isbotning yetarli ekanligini belgilaydi. ITDdan PISA tadqiqoti kreativ fikrlashni baholashning asosiy doirasi sifatida foydalanish test tuzilishining bir qator muhim savollariga javob beradi: sinovdagi har bir vazifa kreativ fikrlashning aynan qaysi jarayonini oshkor etmoqda? Taklif etilgan sinov uslublari oʻquvchining javoblaridan olingan dalillarni samarali tahlil qilmoqdami? Oʻquvchining tanlovidan hosil boʻlgan barcha dalillar butun vazifalar bo‘yicha qanday sintez qilinmoqda? Muayyan tuzilma uchun yigʻilgan barcha dalillar boshqa oʻquvchilar alohida vazifani bajarib koʻrganlarida ham taqqoslanishi mumkinmi?
9. ITD murakkab va koʻp qirrali kreativ fikrlash tuzilmasini aniq baholashni tashkil etishda mustahkam asos boʻlib xizmat qiladi. Bu testdan koʻzlangan maqsad, test topshiruvchilar borasidagi fikrlarni va ushbu fikrlarni tasdiqlovchi dalillar o‘rtasidagi hujjatlashtirilgan, aniq bogʻliqlikni talab etadi. PISA tadqiqotining kreativ fikrlash yo‘nalishining baholashi uchun ITD jarayonini qoʻllash quyidagilarni taqozo etadi: