Kreativ 2020. indd

Yozma

Vizual

Ilmiy

Ijtimoiy

Muammoni hal qilish

Kreativ ifodalash

2-shakl. Sinovda baholanishi kerak boʻlgan domenlar.

YOZMA IFODALASH

74.  Yozma ish ham maktab kontekstida, ham uning tashqarisida kreativ 

ifodalashning tabiiy vositasidir. Yozuvchilik bolalarning aqliy va muomala 

---

30

31

koʻnikmalarini takomillashtirishda muhim oʻrin tutadi (Tompkins, 1982 

[106]). Ravon yozuvchilik mantiqiy izchillikni talab etadi. Ijodkor yozuvchi 

insonlarni uning xayolotini anglashga va unga ishonishga chaqiradi. Bu esa 

yozuvchi detal va izchillikka urgʻu berishini taqozo etadi. Masalan, hatto 

jinlar va oʻzga sayyoraliklar haqidagi xayolotga asoslangan hikoyalarda 

ham ichki mantiqiylik boʻlishi, muallif yaratgan dunyo ichida maʼno boʻlishi 

kerak.

75.  Yozuvchilik  bilan  shugʻullanayotgan  in-

sonlar yozuvchilik mahorati va jarayoni borasida 

tafakkur qiladilar, oʻz ishidan kutilgan natijalarni 

aniqlab oladilar va boshqalarning matniga ijodiy 

munosabat  bildiradilar  (Carter,  2001  [107]). 

Ushbu qadamlar oʻquvchi uchun intellektual va 

emotsiyonal  rivoj lanishning  yangi  qirralarini 

ochishi,  oʻzlarini  va  atrof-muhitni  yax shiroq 

anglashga yordam berishi mumkin (Essex, 1996 

[108]).  Ustiga-ustak,  ijodiy  yozuvchilik  faqat 

adabiyot  janri  bilan  kifoyalanib  qolishi  shart 

emas, hujjatli nasr ham ijodiy boʻlishi mumkin.

76.  Kognitiv testda, o‘quvchilar oʻz xayolotini yozma ravishda ifodalay 

olish qobiliyatini namoyon qilishi kerak. Bunda ular yozma muomalani turli 

auditoriya uchun tushunarli va oʻziga xosligini namoyon qiladigan tarzda 

qoida va tartiblarga amal qilishi lozim. Yozma ifodalash sohasi uchun bir 

qator test shakllari ishlab chiqilgan. Oʻquvchilarga beriladigan vazifalarda: 

ochiq va xayoliy yozma ish (buni tekshiruvchilar inson boʻlgani bois, hajm 

cheklovi mavjud); sarlavhasini tanlash kerak boʻlgan rasm kabi turli yozma 

formatlarga gʻoya berish; boshqalarning (testda taqdim etiladigan) yozma 

ishini ijodiy takomillashtirish talab etiladi.