Kreativ 2020. indd

Turli 
gʻoyalarni 
ishlab 
chiqish
Kreativ 
gʻoyalarni 
ishlab 
chiqish
Gʻoyalarni 
baholash va 
takomillash-
tirish
Yo
z
m
a i
fo
da
lash
V
iz
u
al
 ifod
ala
sh
I
j
t
im
oi
y
 m
u
am
mo
ni h
a
l q
i
l
i
s
h
Il
m
i
y
 m
u
am
mo
n
i
 h
a
l
 
qi
l
is
h
 
3-shakl
. PISA tadqiqotida kreativ fikrlashni baholashning 
kompetensiyaviy modeli
.
89. 
Gʻoyani ishlab chiqish va uni baholash hamda takomillashtirish 
kognitiv jarayonlarini talab etgan koʻnikmalar qisman kontekst bilan 
aniqlanadi. Masalan, sheʼr yozish bilan laboratoriyada ilmiy gipotezani 
sinab koʻrishning ikkisi ham kreativ gʻoyani ishlab chiqish sifatida koʻrilsa 
ham, bu ikkisi uchun talab etiladigan kognitiv va sohaga (domenga) oid 
malakalar turlichadir va sohaga oid bilim hamda tajribaning turli turku-
mini taqozo etadi. Yozma ifodalashda gʻoya yaratish, odatda, mavzuga oid 
xotiradan foydalanishni ham oʻz ichiga oladi va bu orqali uzoq-muddatli 
(chuqur) xotiraga murojaat etiladi (Bereiter va Scardamalia, 1987 [113]). 
Ilmiy muhitda gʻoya yaratish, asosan, yangi savollarni shakllantirish 
hamda ushbu savollarga oid tajribalarni oʻtkazishni oʻz ichiga olgan ilmiy 
oʻrganishdan boshlanadi (Getzels va Csikszentmihalyi, 1967 [114]).

---

35
90. 
Shuningdek, gʻoyani baholash va tanlash ham alohida kognitiv 
koʻnikmalarni, sohadagi bilimni va turli ijodiy sohalar borasida tajribani oʻz 
ichiga olishi mumkin. Masalan, adabiy yozuvchilik ravon va izchil boʻlishi, 
oʻquvchining ehtiyojlarini qoniqtirishi uchun bir necha bor tahrirni talab 
etadi (Bereiter va Scardamalia, 1987 [113]); ilmiy kontekstda gʻoyani 
baholash yechim samarali va amalga oshirish mumkin boʻlganligini 
tekshirishdan iborat.
91. 
Toʻrt domenning barqaror qamrab olinishi kreativ fikrlashning bir 
sohasida muvaffaqiyatli boʻlgan oʻquvchilarning naqadar boshqa sohada 
ham muvaffaqiyatli boʻla olishi darajasini tekshirishga imkon beradi.