Kreativ 2020. indd

DOMENNING UMUMIYLIGI YOKI OʻZIGA XOSLIGI

17. 

«Domen» deganda «sanʼat, adabiyot, tarix yoki astronomiya kabi 

ilmning har qanday muayyan sohasi» yoki «muayyan ilm sohasi asosida 

yotadigan  va  uni  qo‘llab-quvvatlaydigan  reprezentatsiyalar  turkumi» 

tushuniladi (Baer, 2011 [27]). Tadqiqotchilar ijodkorlik qobiliyati sohaga 

xos yoki xos emasligi to‘g‘risida koʻp bahslashganlar: ijodkor inson barcha 

sohalarga  kreativ  yondashadimi  yoki  faqatgina  muayyan  faoliyatgami? 

Ijodkorlik mohiyati borasidagi bu munozara mantiqan kreativ fikrlashga 

ham  taalluqli:  ilm-fandagi  kreativ  fikrlash  sanʼatdagi  ijodiy  fikrlashdan 

---

12

13

farqlimi? Ilmiy hodisani tushuntirib berish uchun osonlikcha gʻoya bera 

oladigan  insonlar  xuddi  shunday  osonlik  bilan  hikoya  uchun  ham  gʻoya 

beraoladimi?

18. 

Kreativ fikrlash testlarining birinchi avlodi domenning umumiyligi, 

yaʼni har qanday sohadagi ijodkorlikning umumiy xususiyatlari mavjudligi 

haqidagi  g‘oyaga  asoslangani  (Torrance,  1959  [7])  kabi  tadqiqotchilar 

ijodkorlikni  baholaydigan  sinovlarda  shaxsning  natijalari  umumiy-

lashtirilishi  mumkinligini,  bir  sohadagi  kreativlik  ikkinchi  sohaga  ham 

oʻtkazilishi mumkinligini taxmin qilganlar. Lekin soʻnggi tadqiqotlar bu 

da’volarni rad etmoqda. Ushbu tadqiqotlar yo ijodkorlik uchun zarur boʻlgan 

qobiliyat va koʻnikmalar domenga bog‘liq boʻlib, domendan domenga ajralib 

turishini taʼkidlamoqda (Baer, 2011 [27]), yoki ikki yondashuvning qisman 

jamlagan ijodkorlik modellarini taqdim etmoqda (masalan, Kaufman va 

Baer (2005 [28])).