Космик нурлар физикаси

Rasm 12a. Qayd qilish yuzasi 0,5 m

2

 bo’lgan ssintilyasion 

 detektorlar konstruksiyasi. 

---

 

62 

 

  

 

 

   

 

 

 

 

                  

 

 

Rasm 12b. Qayd qilish yuzasi 1m

2

 va 2 m

2

 bo’lgan ssintillyasion 

 detektorlar konstruksiyasi. 

 

Bunday  konstruksiyalar,  qalinligi  1mm  bo’lgan  alyuminiyli  plastinkalardan 

yasalgan  yashikga  joylashtrilgandir.  FEK  anodi  tashqariga  chiqarilib  kuchlanishi 

boshqariladigan,  yuqori  kuchlanish  manbaiga  ulangandir.  KAYo  elektron 

fotonlarini  qayd  qilish  uchun  yana  yuzasi  1  m

2

  va  2m

2

  bo’lgan  ssintillyasion 

detektorlaridan  foydalaniladi.  Bunday  detektorlarda,  qayd  qilish  yuzasi  0,5m

2

 

bo’lgan  ssintillyasion  detektorlardan  farqli  FEK-lar  ssintillyator  ustiga  mos 

ravishda    800  mm  va  1200  mm  balandlikda  o’rnatilgandir.  Ssintillyasion 

detektorlarning  alyuminiyli  yashiklari  ichkarisidan  yorug’likni  qaytaruvchi  oq 

emal bilan ranglangandir. Yorug’likni qaytaruvchi yuzalar,  yorug’lik yig’ishni 2 

marotiba 

oshiradi. 

Ssintillyasion 

detektorlarda 

FEK-49b 

fotoelektron 

kuchaytirgichlaridan 

foydalanilgandir. 

Detektorlarda 

foydalaniladigan 

taksimlagichlar,  FEK  –  ni  to’liq  o’lchash  diapozonida 









200

~

-  gacha  impulsli 

rejimda,  impuls  uzunligi  ~  100  nsek,  chiziqliligini  saqlaydi.  Anod  tokining 

amplitudasi    LC  –  o’zgartiruvchi  yordamida  amalga  oshiriladi.  Bunday 

o’zgartiruvchining  dinamik  diapozoni  ~  3*10

3

  ga  tengdir.  Qayd  qilingan  ediki, 

Cherenkov  nurlanishning  oqimi  Cherenkov  detektorlari  yordamida  o’lchanadi. 

Bunday  detektorlarning    konstruksiyasi  rasm  12  v  da  kursatilgan  bo’lib,  bunday 

konstruksiya  ~  55

0

  burchakgacha  tushuvchi  nurlanish  oqimlarini  o’lchaydi. 

Ssintillyasion detektorlarda kabi, Cherenkov detektorlaridagi ham logarifmik ASP- 

lardan  foydalaniladi.  Cherenkov  detektorlarida  FEK  va  ASP  orasida  chiziqli 

utkazgich  o’rnatiladi.  Chunki  Cherenkov  detektorlari  uzluksiz  ravishda 

atmosferadan  tushayotgan  yorug’lik  foni  ostida  ishlaydi.  Bunday  fon  anod  toki 

fluktuasiyalarining sababchasidir. 

 

 

 

 

 

stsintillyator 

FEK 

---

 

63 

 

1FEK 

155

0

 

3 FEK 

7 FEK