Korxonaning tijorat siri va iqtisodiy xavfsizligi

KORXONANING TIJORAT SIRI VA IQTISODIY XAVFSIZLIGI

REJA:

• 13.1. Korxonada iqtisodiy xavfsizlikni ta’minlashning maqsad va vazifalari.
• 13.2.Korxona xavfsizligini ta’minlashni tashkil etish va boshqarish.
• 13.3.Korxonaning xavfsizlik xizmati, uning tuzilishi va vazifa-lari.
• 13.4. Korxonaning tijorat sirlari.

Xavfsizlik bu murakkab va serqirra kategoriyadir. U asosan va ko’pincha ishlab chiqarishda foydalanilayotgan vositalarning xavfsizligi nuqtai nazaridan baholanadi va ko’rib chiqiladi. Shu sababli hozirgacha biz texnika xavfsizligi, piyoda xavfsizligi, oziq-ovqat xavfsizligi yoki zararsizligi kabi tushunchalarni uchratsakda, korxona xavfsizligiga hali duch kelganimiz yo’q.

• Xavfsizlik bu murakkab va serqirra kategoriyadir. U asosan va ko’pincha ishlab chiqarishda foydalanilayotgan vositalarning xavfsizligi nuqtai nazaridan baholanadi va ko’rib chiqiladi. Shu sababli hozirgacha biz texnika xavfsizligi, piyoda xavfsizligi, oziq-ovqat xavfsizligi yoki zararsizligi kabi tushunchalarni uchratsakda, korxona xavfsizligiga hali duch kelganimiz yo’q.

Korxona xavfsizligini ta’minlashning asosiy maqsadlari quyidagi-lardan iborat:

• korxona va uning barcha bo’linmalari, mehnat jamoasining davlat tuzilmasi, xorijiy hamkorlar va raqiblar bilan o’zaro munosabatlarda qonuniy huquqlarini himoya qilish;
• korxona mulkini saqlash, undan oqilona va unumli foydalanish;
• ishlab chiqarilayotgan mahsulotning ichki va tashqi bozordagi raqobat-bardoshligini oshirish;
• tashkiliy va ishlab chiqarish barqarorligiga erishish, butlovchi qismlar yetkazib beruvchilarga yordamchi va hamkorlarga bir tomonlama qaram bo’lishga yo’l qo’ymaslik;
• barcha tuzilmaviy bo’g’inlardagi xodimlar orasida mehnat intizomini mustahkamlash;
• mehnat unumdorligini oshirish uchun moddiy va ma’naviy manfaatdor-ligini ta’minlash;
• ishlab chiqarishda fan-texnika yutuqlaridan foydalanish, samarali axborot bazasini rivojlantirish;
• korxona obro’sini oshirish.

Xavfsizlik tamoyillari - xavfsizlikni ta’minlash taktika va strategiyasiga bo’lgan asosiy talablar xavfsizlikning maqsad va vazifalarini hal qilishning to’g’ri yo’llarin tanlashdir.
qonuniylik tamoyillari;
mustaqillik va mas’uliyat;
iqtisodiy maqsadga muvofiqlik va foydalilik;
maqsadli-dasturiy rejalashtirish;
o’zaro aloqalar va muvofiqlashtirish;
mehnatni ilmiy tashkil qilish.
oshkoralik va zaruriy maxfiylikning uyg’unligi
ixtisoslashuv va yuqori kasbiy malaka.

Xavfsizlik xizmati korxonaning tuzilmaviy birligi bo’lib, xavfsizlik tartibini ishlab chiqish, o’rnatish va qo’llab-quvvatlash, shuningdek, unga rioya qilinishini nazorat qilishni amalga oshiradi. U o’z faoliyatida quyidagilarga asoslanishi lozim:

• qo’riqlash tartibini tashkil etish bo’yicha qoidalar;
• rahbar, mutaxassis va texnik xodimlar uchun maxfiy ma’lumotlar bilan ishlash bo’yicha lavozim yo’riqnomasi;
• ma’lumotlarni texnik-muhandislik jihatidan himoya qilishni tashkil etish bo’yicha lavozim yo’riqnomasi;
• xorijiy vakolatxonalar va vakillar bilan ishlash bo’yicha lavozim yo’riqnomasi.

Xavfsizlik xizmati o’z faoliyatini korxona xavfsizligini yuqori darajada ta’minlash va qo’llab-quvvatlash asosida olib borib, quyidagilarni qamrab oladi:
maxfiy tartibdagi faoliyatni tashkil etish;
axborot xavfsizlini ta’minlash;
muhandislik-texnik muhofaza;
mehnat jamoalaridagi salbiy yo’nalishlarning oldini olishga oid faoliya

Korxonaning tijorat sirlari ishlab chiqarish, texnologik ma’lumot-lar, boshqaruv, moliya va shu kabilar bilan bog’liq bo’lib, ularni oshkor qilish korxona manfaatlariga zarar yetkazishi mumkin bo’lgan ma’lumot-lardir. Korxona “tijorat sirlari” toifasining qonunchilikda belgilab berilgan tavsifnomasi shunday.

• Korxonaning tijorat sirlari ishlab chiqarish, texnologik ma’lumot-lar, boshqaruv, moliya va shu kabilar bilan bog’liq bo’lib, ularni oshkor qilish korxona manfaatlariga zarar yetkazishi mumkin bo’lgan ma’lumot-lardir. Korxona “tijorat sirlari” toifasining qonunchilikda belgilab berilgan tavsifnomasi shunday.

Korxonalarning maxfiylik shartlariga rioya qilmaslik natijasida yuzaga keluvchi yo’qotishlari umumiy ko’rinishda quyidagalarga olib keladi:

• ilmiy tadqiqotlarga lisenziya sotish imkoniyatlari pasayadi, fan-texnika taraqqiyoti sohasida erishilgan ustunliklar yo’qotiladi, ilmiy-tadqiqot bo’linmalarining yo’nalishni o’zgartirishlari uchun xarajatlari o’sadi;
• ishlab chiqarish faoliyatida zarur bo’lga xom ashyo, texnologiya va hokazolarni sotib olishda qiyinchiliklar yuzaga keladi (yoki raqobatchilar tomonidan sun’iy ravishda yaratiladi);
• korxonaning tadbirkorlikdagi sheriklar bilan hamkorligi chekla-nadi, foydali shartnomlarni imzolash imkoniyatlari kamayadi, shartnoma majburiyatlarini bajarishda muammolar vujudga keladi;
• korxonaning yangi bozor strategiyasini yaratish, marketing tadqiqot-lari tuzilmasini o’zgartirish va hokazolarga sarflanuvchi xarajatlari o’sadi;
• tijorat sirlarini oshkor qilganlarga nisbatan iqtisodiy jazo choralari qo’llash xavfi kuchayadi.