Korxonalar faoliyatining tahlili va statistika asoslari

10.2. Hosil va hosildorlik ko^,rsatkichlari va ularni hisoblash

Statisika Hosil va hosildorlikni kuyidagi ko^,rsatkichlar bilan ifodalaydi:

1.Ko’kati ekin hosili va hosildorligi;

2.Ekinlarning terim oldidagi hosili va hosildorligi;

3.Haqiqiy o’rib-yig’ib olingan hosil va hosildorligi;

4.Sof hosil va hosildorligi.

Ko’kati ekin hosili orqali bevosita ularning ahvoli ta’riflanadi. O’simliklarning har xil o’sish davrida mutaxassislar (agronom, brigadir) ularni rivojini ko’z bilan chamalab, «Yaxshi», «o’rta» va «Yomon» deb baholaydi.

Ekinlarning terim oldidagi ќosili deganda, pishib yetilgan, ammo hali terib-yig’ib olinmagan hosil tushuniladi. O’simliklarning biologik o’sish jarayoni to’lik tugallangan bo’lib, ammo ishlab chiqarish iqtisodiy jarayoni hali to’liq tugallanmagan bo’ladi, chunki yetishtirilgan hosil yig’ib-terib olingan bo’lmaydi.

Haqiqiy o’rib-yig’ib olingan hosil deganda, o’rib-yig’ib olingan, omborga tushgan hosil tushuniladi. Demak, ishlab chiqarish iqtisodiy jarayoni to’liq tugallangan bo’ladi. Bu ko’rsatkich «Ekinlarning terim oldidagi hosili» dan, nobudgarchilik natijasida yo’qotilgan hosil miqdoriga kam bo’ladi.

Sof hosil deganda ekinning haqiqiy yig’ib olingan hosilidan (qayta ishlangandan keyin) shu ekin uchun sarflangan urug’ miqdorini chegirib tashlangan keyin qolgan hosil tushuniladi.

Hosil ko’rsatkichlari kabi hosildorlik ko’rsatkichlari ham statistikada aniqlanadi.