Korxonalar faoliyatiga ta’sir etuvchi risklarni baholash Moliyaviy risklarni baholash metodlari

Baholash mezoni. Riskni baholash jarayoni doirasidagi birinchi amal bu baholashning umumiy mezonlarini ishlab chiqish hisoblanadi. Risklar va imkoniyatlar odatda ta’sir ko‘rsatishi va sodir bo‘lish ehtimolligiga qarab baholanadi. An’anaviy risk tahlili bo‘yicha risk – ehtimollik va ta’sir darajasining funksiyasi sifatida ko‘riladi. Haqiqatdan ham bu o‘lchovlar muhim hisoblanadi, biroq kutilmagan hodisalar tez-tez sodir bo‘lsa, ko‘plab kutilgan hodisalar esa sodir bo‘lmay qoladi. Yomon tarafi shundaki, kutilmagan hodisalar katta tezlikka sodir bo‘ladi. Lekin ta’sir ko‘rsatish va sodir bo‘lish ehtimolligi alohida ko‘rilsa, umumiy
holatni to‘liqligicha ifodalay olmaydi.
Risk qanchalik tez paydo bo‘lishi, unga qanchalik tez javob qaytarilishi yoki risk oqibatidan qayta tiklana olish va qay davrgacha riskka dosh bera olish kabi savollarga javob tariqasida kompaniyaning riskka moyillik hamda risk sodir bo‘lish tezligining masshtabini o‘lchash kerak bo‘ladi. Riskli vaziyatga nisbatan korxona zaiflik (moyillik) darajadasini o‘lchash orqali riskni qabul qilish zaruratini aniqlashi mumkin. Riskli vaziyat qanchalik tez sodir bo‘lishini aniqlash orqali unga reaksiya qilish va moslashish tezligi kerakliligini bilib olinadi.
Baholash shkalasini ishlab chiqish. Taqqoslash standarti (mezoni)siz korxona risklarini umumlashtirish (yaxlitlash) va ularni o‘zaro taqqoslash imkoni bo‘lmaydi. Amaliyotda risklarni ta’sir ko‘rsatish, sodir bo‘lish ehtimolligi va shu kabi boshqa o‘lchovlariga qarab ularni shkalasini ishlab chiqiladi.
Bu shkala hisoblash darajalari hamda ularning ifodalari (sabablari)dan iborat bo‘lib, turli mijozlar tomonidan izchil tushunish va tadbiq qilish uchun kerak bo‘ladi. Shkala qancha tavsifli bo‘lsa, shuncha ularning foydalanuvchilari tomonidan izohi (tushunilishi) izchil (barqaror) bo‘ladi. Bu erda muammo oddiylik va
mukammallik orasidagi to‘g‘ri muvozanatni aniqlash hisoblanadi.

Shkala riskni asosli tarzda darajalarga va ustuvorligi bo‘yicha ajratishga imkon yaratishi kerak. Shkala eng optimal ko‘rinishda beshta darajadan tashkil topishi kerak. Quyida ta’sir darajasi, ehimollik, moyillik va sodir bo‘lish tezligi bo‘yicha har biri uchun alohida namunaviy baholash shkalasi keltirilgan.