Korxona tо‘G‘risida umumiy ma’lumot

5. “Xamza Expo Art tekstil” qо‘shma korxonasining moliyaviy natijalarning tarkibi, tuzilishi va dinamik о‘zgarishlari
4-jadval
“Xamza Expo Art tekstil” qо‘shma korxonasining moliyaviy natijalarning tarkibi, tuzilishi va dinamik о‘zgarishlarining tahlili, (ming sо‘m) (2021 yil 1 choragida holatiga)

Kо‘rsatkichlar	О‘tgan yili	Hisobot yili	О‘zgarishi (+,-)
	Summa, ming sо‘m	Summa, ming sо‘m	Sum-madagi	Salmo-g‘idagi
1	2	3	4	5
1. Maxsulot (ish, xizmat)lar sotishdan olingan yalpi foyda	3792925	4306339	513414	114%
2. Davr xarajatlari va asosiy faoliyatning boshqa jarayonlaridan daromad va xarajatlar	647730	850465	202735	131%
3. Asosiy ishlab chiqarish faoliyatining yalpi moliyaviy natijasi	58340	137564	79224	236%
4. Umumxо‘ja lik faoliyati ning yalpi moliyaviy natijasi	60120	145600	85480	242%
5. Favqulodda gi foyda va zararlar	0	0	0	0
6. Daromad solig‘i tо‘lagunga qadar foyda (zarar)	60120	145600	85480	242%
7. Daromad (foyda)dan soliq va boshqa soliqlar	14663	26989	12326	184%
8. Hisobot davridagi sof foyda yoki zarar	45457	118611	73154	261%

Yuqoridagi 4-jadval ma’lumotlaridan kо‘rinadiki, biz tahlil qilayotgan “Xamza Expo Art tekstil” qо‘shma korxonasida joriy yilda о‘tgan yilga nisbatan +73154 ming sо‘mga sof foydasi ortgan yoki 2.6 barobarga oshgan. Sof foydaning kо‘payishiga asosiy ishlab chiqarish hajmini ortganligi va davr xarajatlarini nisbatan kamayganligi sabab bо‘lgan. Ammo boshqa faoliyat daromadlarining kamayib borishi esa sof foydani faqatgina asosiy ishlab chiqarish faoliyati bilan bog‘liq о‘sishini ta’minlab bergan. Shu bilan birga, korxonaning maxsulot sotishdan olgan yalpi moliyaviy natijasi ham 513414 ming sо‘mga о‘sib borgan va о‘tgan yilga nisbatan salmog‘i oshib borib 14 foizni tashkil etgan. Demak, korxona ma’muriyatni davr xarajatlarini oshganligiga qaramasdan sof foyda oshgan bо‘lishiga qarmasdan boshqa faoliyat daromadlari oshib borgan.
5-jadval
“Xamza Expo Art tekstil” qо‘shma korxonasining mahsulot sotishdan olingan foydasi va uning о‘zgarishi tahlili (2021 yil holatiga)

Kо‘rsatkichlar	О‘tgan yili	Hisobot yili	Farqi (+,-), %
1. Maxsulot (ish, xizmat)lar sotishdan olingan sof tushum, ming sо‘m	3792925	4306339	513414	114%
2. Sotilgan maxsulot (ish, xizmat)larning ishlab chiqarish tannarxi, ming sо‘m	3086855	3318310	231455	107%
3. Maxsulot (ish, xizmat)lar sotishdan olingan yalpi foyda, ming sо‘m	706070	988029	281959	140%

Yuqoridagi 5-jadval ma’lumotlaridan kо‘rinib turibdiki, “Xamza Expo Art tekstil” qо‘shma korxonasida mahsulot (ish, xizmat)lar sotishdan olingan sof tushum 2017 yilda 2016 yilga nisbatan 114 foizga ortgan. Sotilgan maxsulot (ish, xizmat)larning ishlab chiqarish tannarxi esa tahlil etilayotgan davrda 107 foizga oshgan bо‘lib, 231455 ming sо‘mni tashkil qilgan. Natijada, maxsulot (ish, xizmat)lar sotishdan olingan yalpi foydasi 140 foizga ortib, ushbu kо‘rsatkichning о‘sishi 281959 ming sо‘mdan iborat bо‘lgan.
6-jadval
“Xamza Expo Art tekstil” qо‘shma korxonasining sof foyda va uning о‘zgarishiga ta’sir etuvchi omillar taxlili (2019 yil holatiga)
ming sо‘m

Kо‘rsatkichlar	О‘tgan yili	Hisobot yili	Farqi (+,-)
			(+;-)	%
1. Mahsulot sotishdan olingan yalpi foyda	3792925	4306339	513414	114%
2. Davr xarajatlari	647730	850465	202735	131%
3. Asosiy faoliyatning boshqa jarayonlaridan daromad va yо‘qotishlar	-	-	-	-
4. Moliyaviy faoliyatdan foyda va zararlar	1780	8036	+6256	+451%
5. Favquloddagi foyda va zararlar	-	-	-	-
6. Foydadan soliq va boshqa soliq xamda ajratmalar	14663	26989	12326	184%
Joriy yilning sof foydasi	45457	118611	73154	261%

Yuqoridagi jadval ma’lumotlaridan kо‘rinib turibdiki, korxonaning mahsulot sotishdan olingan tushumi oshib borgan. Shuningdek, korxonaning davr xarajatlarini ham oshganligini kо‘rish mumkin. Korxonaning moliyaviy faoliyatidan olingan daromad summasi ham 4,5 baravarga oshganligini kо‘rish mumkin. О‘z navbatida yilning sof foydasi ham 2,6 barobarga oshganligini kо‘rish mumkin.
6-jadval
“Xamza Expo Art tekstil” qо‘shma korxonasining ishining moliyaviy natijalarini baholash, asosiy va aylanma kapitallarning rentabelligini aniqlash, ming sо‘m

Kо‘rsatkichlar	Holati		О‘zgarish
	Yil boshi	Yil oxiri	mutloq	nisbiy
Yalpi foyda	3792925	4306339	513414	114%
Asosiy faoliyat bо‘yicha daromad:	58340	137564	79224	236%
Umumxо‘jalik faoliyat bо‘yicha daromad	60120	145600	85480	242%
Soliq tо‘lagunga qadar foyda	60120	145600	85480	242%
Foyda solig‘i	14663	26989	12326	184%
Sof foyda	45457	118611	73154	261%
Mahsulot sotish rentabelligi	1,2%	2,8%	+1,6%	230%
Asosiy kapital rentabelligi	0,02	0,03	+0.01	150 %
О‘z kapital rentabelligi	0,01	0.03	+0.02	242%
Xarajatlar rentabelligi	0.14	0.35	+0.21	250 %

3.5-jadvalni biz yuqoridagi jadval malumotlaridan foydalangan xolda xisobladik. Jadvalda kо‘rinib turibdiki yalpi foyda (513414ga) va asosiy faliyat bо‘yicha daromad (79224 ga) yil oxirida yil boshiga nisbatan 236% ga oshgan.

Umumxо‘jalik faoliyati bо‘yicha daromad va soliq tо‘laguncha qadar foyda yil oxirida yil boshiga nisbatan bir xilda yani 242% (+85480) ga о‘sgan. Foyda solig‘i (12326ga) va sof foyda (73154 ga) yil boshiga nisbatan yil oxirida bir xil foizda yani 261%ga oshgan. Maxsulot sotish rentabelligi yil oxirida 230% (+1,6) ga oshgan. Asosiy kapital rentabelligi va о‘z kapital rentabelligi mos ravishda 0.01 va 0.02 ni tashkil etdi.

XULOSA
Mamlakatimizning mustaqillikdan keyinga davrdlar amalga oshirilgan ijtimoiy, iqtisodiy hamda siyosiy islohotlar natijasida xalqaro andozalarga asoslangan xо‘jalik yuritish shakllari, mulkdorlar sinfi va qо‘shma korxonalari tashkil etildi. Korxona xо‘jalik yurituvchi subyektlarning iqtisodiy, moliyaviy axborotlarini о‘zida jamlagan moliiyaviy xisoblari xalqaro talablar asosida qayta kо‘rib chiqildi.
Shularni inobatga olgan holda mamlakatmizning islohotining asosi– mulkchilik shakllari va muldorlarning sinfining shakllanishiga, xо‘jalik yurituvchi subyektlarga erkinlik berilishi, xorijiy mamlakatlar bilan о‘zaro xamkorlik qilishiga asosiy ehtibor berilmoqda. Korxonaning moliyaviy axvolining, uning kо‘rsatkichlari orqali tahlil qilib, uning samaradorligiga baho beriladi. Korxonaning samarali faoliyatida mablag‘lar juda ham muhim sanalib, ayniqsa, korxonaning ishlab chiqarish faoliyatini ilg‘or tashkil etishda korxonaning moliyaviy natijalarini shakllashtirishda ularning asosiy va aylanma mablag‘laring о‘rni va ahamiyati juda muhim sanaladi.
О‘quv tanishuv amaliyoti davomida “Xamza Expo Art tekstil tekstil” qо‘shma korxonasida faoliyati bilan yaqindan tanishildi va u yerda quyidagilarni amalga oshirish maqsadga muvofiq, deb hisoblaymiz:
1. Ilmiy-texnik taraqqiyotni tezlashtirish bо‘yicha chora-tadbirlar. Bu mashina, mexanizmlar va agregatlar bir birlik mahsulotga sarflanadigan mahsulot sig‘imining kamayishi bilan birgalikda ruy beradi.
2. Xom - ashyolarning tejamli tur va shakllarini joriy etishga yо‘naltirilgan chora-tadbirlar. Ularning ishlatilishi natijasida 10-20% tejalishi mumkin, buning natijasida uning moliyaviy kо‘rsatkichlarini foyda miqdorini yanada oshirish imkoniyatiga ega bо‘linadi.
3. Korxonaning tayyorlov bazasida ishlab chiqarishning texnik darajasini oshirish, avtomatlashtirilgan uskunalarni joriy etish bо‘yicha chora-tadbirlar.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RО‘YXATI
1. О‘zbekiston Respublikasining “Buxgalteriya hisobi tо‘g‘risida”gi qonuni. –T.: 2016 yil (yangi tahriri).
2. О‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining «Debitorlik va kreditorlik qarzlarini kamaytirish tadbirlari tо‘g‘risida»gi Qarori, 1997 y.
3. Mirziyoyev SH.M. О‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning mamlakatimizni 2016 yilda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning asosiy yakunlari va 2017 yilga mо‘ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yо‘nalishlariga bag‘ishlangan Vazirlar Mahkamasining kengaytirilgan majlisidagi “Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik – har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bо‘lishi kerak”ma’ruzasi. 14 yanvar, 2017 yil.
4. “Buxgalteriya hisobida hujjatlar va hujjatlar aylanishi tо‘g‘risida” nizom. О‘zbekiston Respublikasi Adliya Vazirligi tomonidan 14.01.2004 yilda 1297-son bilan rо‘yxatga olingan.
5. Vahobov A.V. va boshqalar. Moliyaviy va boshqaruv tahlili. Darslik. T.: Sharq, 2005.
6. Pardayev M. X. “Iqtisodiy taxlil nazariyasi”. Samarqand: “Zarafshon”. 2003 yil
7. Pardayev M.Q. va boshqalar. “Korxonalarning iqtisodiy salohiyati tahlili”. -T.: Iqtisodiyot va huquq dunyosi. 2003.
8. Jumayeva T. J. “Iqtisodiy taxlil nazariyasi”. Qarshi. 2009 yil
9. Ibragimov A. T, Raximov M. va boshqalar. “Iqtisodiy taxlil”. Toshkent. “Moliya” 2010 yil
10. Pardayev M.Q., Shoalimov A.X. “Boshqaruv tahlili”. –T.: “Iqtisodiyot va huquq dunyosi”, 2005.
11. www.norma.uz (Huquqiy xujjatlar tо‘plami)
12. www.lex.uz (Meyoriy-huquqiy xujjatlarning elektron ba’zasi)