Korxona Iqtisodiyoti va Menejmenti

Aylanma mablag‘laning xosil bo‘lish manbaalari

• Shaxsiy aylanma mablag‘lar - bu xususiy resurslar xisobidan tashkil topgan va korxona xisobida doimiy bo‘lgan mablag‘dir (masalan, foyda va boshqa).
• Zayom mablag‘lar - banklar kreditlari, kreditorlik karzlar (tijorat krediti) va boshqa turli maxsus fondlar mablag‘lari. Kredit - ma’lum davrga ma’lum maqsadlar uchun mo‘ljallangan mablag‘lar, uning uchun korxona belgilangan miqdorda %da xak to‘laydi.

Aylanma mablag‘larning aylanishi

Aylanma mablag‘lar doimo xolatini o‘zgartirib turadilar. Bir ishlab chiqarish sikli davomida ular 3 bosqichdan o‘tadilar.

Pul-tovar
Ishlab chiqarish
Tovar-pul
1-bosqich. Pul mablag‘larini mehnat buyumlari (aylanma fondlarga), ish haqiga sarflaydi. Bu bosqichda aylanma mablag‘lar pul formasidan tovar ko‘rinishiga, pul mablag‘lari esa muomala doirasidan ishlab chiasiga o‘tadi.
2-bosqich. Sotib olingan aylanma (oborot) fondlar bevosita ishlab chiqarish jarayoniga o‘tib, avval ishlab chiqarish zaxiralari va yarim fabrikat aylanadilar; ishlab chiqarish jarayoni tugallangandan so‘ng esa tayyor maxsulotga aylanib tovar formasiga o‘tadilar.
3-bosqichda tayyor maxsulot sotiladi, natijada aylanma fondlar ishlab ch.q.dan muomala doirasiga o‘tib, qayta pul formasini qabul qiladilar. Bu mablag‘lar qaytadan yangi mehnat buyumlar xarid qilishga sarflanib, yangilanish doira boshlanadi

Korxona aylanma mablag`laridan samarali foydalanish uchta asosiy ko`rsatkichni tavsiflaydi:

1)aylanish koeffitsienti;
2)aylanma mablag`larning yuklanish koeffitsienti;
3)vositalarning bir marta aylanishi davomiyligi.

Aylanma mablag‘lardan samarali foydalanish ko‘rsatkichlari

• Aylanma mablag‘laning aylanish koeffitsienti - Ka, sotilgan maxsulotni ulgurji narxida o‘lchangan xajmining aylanma mablag‘larning o‘rta-yilik qolidig‘i bo‘linmasiga teng, ya’ni:
• Ka=Ms/O‘q
• Bu erda:
• Ms - ishlab chiqarish yoki sotilgan maxsulot xajmi (ulgurji narxi bo‘yicha,
• so‘m);
• O‘q - aylanma mablag‘larning o‘rtacha-yilik qoldig‘i (bir aylanish davri uchun zarur bo‘lgan aylanma mablag‘lar miqdori, so‘m).