Korporativ tuzilmalarda moliyaviy nazorat tizimini takomillashtirish masalalari

II bob. Korporativ tuzilmalar faoliyatini moliyaviy nazorat qilishning 

amaldagi holati tahlili 

2.1  Tadbirkorlik  sub’ektlari  faoliyatini  soliq  organlari  tomonidan 

nazorat qilishning amaldagi mexanizmi va uning tahlili 

Bozor  iqtisodiyoti  sharoitida  tadbirkorlik  sub’ektlari,  xususan  korporativ 

tuzilmalar faoliyatini moliyaviy nazorat qilishda soliq organlari eng asosiy nazorat 

qiluvchi  organ  hisoblanadi.  Shundan  kelib  chiqqan  holda  mamlakatmizda  soliq 

nazoratini  tashkil  etishga  alohida  e’tibor  qaratilmoqda.  Yurtimizda  faoliyat  olib 

borayotgan  ko’p  sonli  tadbirkorlar  takliflari  inobatga  olinib,  O’zbekiston 

Respublikasi  Prezidentining  2011  yil  4  apreldagi  “Tadbirkorlik  sub’ektlarini 

tekshirishlarni  yanada  qisqartirish  va  ular  faoliyatini  nazorat  qilishni  tashkil  etish 

tizimini takomillashtirish borasidagi qo’shimcha chora-tadbirlar to’g’risida” gi PF-

4296-sonli  Farmoni  bilan  tekshirishlar  soni  yanada  qisqardi,  ularni  tashkil  etish, 

o’tkazish  tizimi  takomillashdi.  Shuningdek,  Farmonda  Nazorat  kiluvchi  organlar 

faoliyatini  muvofiqlashtirish  Respublika  Kengashi  tomonidan  tasdiqlangan 

tekshiruvlar  reja-jadvaliga  tushgan  korxonalardan  soliq  va  boshqa  majburiy 

to’lovlarni o’z vaqtida to’lagan, ishlab chiqarish sur’atlarining barqaror o’sishi va 

rentabelligini ta’minlaganlarini 2014 yilgi reja-jadvaldan chiqarib tashlanishi qayd 

etib o’tilgan. 

Xususan,  NQOFM  respublika  kengashi  tomonidan  tasdiklangan  2014  yilgi 

tekshirishlar  reja-jadvaliga  jami  5  310  ta  tadbirkorlik  sub’ekti  qo’yilgan  bo’lib, 

Farmon  ijrosi  bo’yicha  ulardan  595  tasi  (yoki  11,3%)  yuqorida  qayd  etilgan 

me’zonlar  asosida  chiqarib  tashlandi,  shu  bilan  birga,  bo’lib  o’tadigan  kompleks 

tekshirishlarning  32  tasida  (yoki  0,6%)  soliq  va  ayrim  nazorat  kiluvchi 

organlarning ishtiroki bekor kilindi. Shu bilan birga, O’zbekiston Respublikasining 

“O’zbekiston  Savdo  -  sanoat  palatasi  to’g’risida”  gi  Qonuni  3-moddasiga  ko’ra 

Palata  tadbirkorlikni  rivojlantirish  uchun  qulay  sharoitlar  yaratish,  ishchanlik 

muxitini  takomillashtirish,  Palata  a’zolarining xuquqlari va qonuniy  manfaatlarini 

ifoda  etish  xamda  ximoya  qilish,  tadbirkorlarning  chet  ellik  sheriklar  bilan 

aloqalarini  yo’lga  qo’yishga  ko’maklashish  maqsadida  tashkil  etilgan  bo’lib, 

---

 

Qonunning  13-moddasida  uning  a’zosi  xisoblangan  tadbirkorlik  sub’ektlari 

faoliyatini tekshirishlarda ishtirok etish huquqi berilgan.  

Ushbu  vazifalar  yuzasidan  ishlarni  sifatli  tashkil  etish,  tekshirishlarga  doir 

qonun  xujjatlari  talablarining  bajarilishi,  tekshirishlar  shaffofligini  ta’minlashning 

tizimli  ravishda  amalga  oshirilishiga  erishish  maqsadida  Savdo-sanoat  palatasi 

xuzurida “Tadbirkorlik sub’ektlari murojaatlari va tekshirishlarni monitoring qilish 

markazi” (keyingi o’rinlarda - Monitoring markazi deb yuritiladi) tashkil qilingan.