Ko’rildi: O’ibdo’

So’nuvchi elektromagnit tebranishlar.

Kondensator to’liq zaryadsizlanganda g’altakdagi tok maksimal bo’ladi (14.2b– rasm). Bu vaqtda elektr maydonning energiyasi to’lig’icha g’altakning magnit maydon energiyasi ga aylanadi. Vaqt o’tishi bilan magnit maydon zaiflashib, g’altakda o’zindukciya EYuK vujudga keladi. Indukcion tokni yo’nalishi dastlabki tok yo’nalishida bo’ladi, natijada kondensator qayta zaryadlanadi. Bu momentda magnit maydon energiyasi elektr maydon energiyasiga aylanadi, biroq bu holda elektr maydonning yo’nalishi (14.2 v – rasmga qarang) boshlang’ich holatdagi elektr maydon yo’nalishiga teskari bo’ladi. So’ngra yana kondensatorning zaryadlanishi va konturda teskari yo’nalishda elektr tokning oqishi kuzatiladi. Bu tok g’altakdan o’tib unda magnit maydon hosil qiladi. Magnit maydonning yo’nalishi bu holda (14.2 g–rasm) oldingi holdagiga qarama - qarshidir.

Keyin magnit maydon energiyasi hisobiga o’zindukciya toki vujudga keladi va kondensator qoplamalari orasida dastlabki yo’nalishdagi kabi elektr maydon (14.2 d – rasm) hosil bo’ladi. Shunday qilib, konturda bitta to’liq tebranish tugallanadi, bu hol o’z navbatida konturda ma’lum T davrga ega bo’lgan elektromagnit tebranishlari hosil bo’lganligini ko’rsatadi. Konturdan tok davrning birinchi yarmida bir yo’nalishda, davrning ikkinchi yarmida esa qarama – qarshi yo’nalishda oqadi.

Mayatnikning tebranishlari so’nmasligi uchun atrof muhitga ketayotgan energiyani uzluksiz qayta tiklab turish kerak, ya’ni mayatnikka davriy o’zgarib turuvchi kuch bilan ta’sir qilib turish kerak. Davriy ravishda o’zgarib turadigan bunday tashqi kuchni majbur etuvchi kuch deb ataladi.

Moddiy nuqtaga garmonik qonun buyicha o’zgaruvchi

kuch ta’sir etsin. Dinamikaning ikkinchi qonunga asosan, moddiy nuqtaning mazkur holdagi harakat tenglamasini quyidagicha yozishimiz mumkin:

yoki

(14.55)

Mustahkamlash:

1. 
   Tebranish konturi deb nimaga aytiladi?
   
2. 
   elektromagnit tebranishlar qaerda bo’ladi?
   
3. 
   Induktivlik deb nimaga aytiladi?
   
4. 
   Tebranish davri deb nimaga aytiladi?
   

4.