Ko‘plab kasalliklarning asl sababi nimada?

2.3.  Oziq-ovqat  mahsulotlari  va  suv  bilan
bog‘liq  xavfli  omillar
Har bir inson to‘g‘ri ovqatlanishga katta ahamiyat bermog‘i lozim. Agar
toza suv, sifatli taom iste’mol qilinsa, inson sog‘lig‘i har doim yaxshi bo‘ladi
va u aslo kasal bo‘lmaydi. Lekin odamzod mo‘l hosil olish uchun xilma-xil
tajribalar  o‘tkazib,  mahsulotlarning  tabiiy  holini  o‘zgartirmoqda.  Natijada
ishlatilgan kimyoviy dorilar yerga kirib, ekinlarga zarar keltirayotir.
Kimyoviy vositalarning haddan tashqari ko‘p ishlatilishi oqibatida meva
va sabzavotlarning geni o‘zgarib, hosildorligi oshadi, biroq mazasi va sifati
pasayadi. Shu bilan birga, ushbu moddalar meva, sabzavotlarning ko‘rinishini
ham  o‘zgartirib,  organizmga  foyda  keltirish  o‘rniga  zararli  mahsulotga
aylanadi. Sifati  o‘zgargan meva va  sabzavotlar inson  organizmida  turli xil
allergik kasalliklarni keltirib chiqaradi. Geni o‘zgargan mahsulotlar iste’mol
qilinganda organizm ichiga kirib, qon tomir tizimiga katta zarar keltiradi va,
o‘z navbatida, boshqa kasalliklarning paydo bo‘lishiga zamin yaratadi.
Quyoshli o‘lkamiz tabiiy va sifatli meva-sabzavotlarga boy bo‘lib, ularni
yilning istalgan faslida topa olamiz. Mamlakatimizda meva va sabzavotlar yil
bo‘yi  o‘stirilib,  bozorlarimizni  to‘ldirib  turadi.  Agar  biz  tabiatga  zarar
keltirmasak,  unga  yordam  qo‘lini  cho‘zsak,  yerlarimizni  obodonlashtirsak
dasturxonlarimiz yanada to‘kin-sochin bo‘ladi.
Ushbu yordam nimadan iborat? Qachonki, har bir inson o‘zi yashayotgan
hududi, uning boyliklari, yaratilgan sharoitlarining qadriga yetsagina bunga
erishish mumkin. Hayotimiz, sog‘lig‘imiz, eng avvalo, tuprog‘imiz sifatiga,

17
daryo,  ko‘llarimizdagi  suvlar  tabiat  yaratgan  holda  saqlanishiga  va  nafas

olayotgan  havoga  bog‘liq.  Shuning  uchun  suvning  ifloslanishiga  aslo  yo‘l
qo‘ymasligimiz  kerak.  Suv  oqar  joylarni  asrab-avaylash  har  bir  insonning
burchidir.
Inson  organizmi,  asosan,  suvdan  iborat,  shu  bois  suv  inson  uchun
nihoyatda  zarurdir.  Odam  suvsiz  yashay  olmaydi.  Toza  suv  nafaqat
odamlarga, balki qishloq xo‘jaligiga ham kerakli bo‘lib, suvsiz hosil olishning
iloji  yo‘q.  Demak, tabiat in’omi  bo‘lmish  suvni  asrab-avaylashimiz kerak.
Biroq  so‘nggi  paytlarda  inson  tomonidan  tabiatga,  ayniqsa,  suvga
keltirilayotgan zarar ko‘lami oshib, chegara bilmas darajagacha  yetmoqda.
BMTning  iqlim  o‘zgarishi  bo‘yicha  tayyorlagan  ma’ruzasiga  ko‘ra,  2050-
yilga borib Dunyo okeani suvlarining ifloslanish va kislotalilik darajasi 150 %
ga oshadi. Bu dengiz ekotizimida ortga qaytarib bo‘lmas o‘zgarishlarga olib
keladi. Dunyo suvlari ifloslanishining asosiy sababi inson tomonidan har kuni
2 million tonna chiqindining tabiiy va sun’iy suv havzalariga tashlanishidir.
Har yili 260 million tonna plastmassa idishlar okeanga uloqtiriladi. Ularning
katta qismini esa dengiz to‘lqinlari qirg‘oqlarga chiqarib tashlaydi. Ichimlik
suvining ifloslanishi kuniga 14 ming kishining o‘limiga sabab bo‘layotgani aql
bovar qilmas ko‘rsatkichdir.
Ifloslangan suv inson organizmiga katta zarar keltiradi. Suv odamning
ko‘rish  qobiliyatiga,  terisining  mayin  va  toza  bo‘lishiga,  sochi  o‘sishi  va
miyaning yaxshi ishlashiga ijobiy ta’sir etadi.
Toza suv qon bilan organizmga kirib, uni vitaminlarga boyitadi. Agar dala
maydonlari iflos suv bilan sug‘orilsa, ekinlar quriydi va zaharlanadi. Inson
iste’mol qilayotgan ichimlik suvining 70—80% i qishloq xo‘jaligiga sarflanadi.
Shunday bo‘lsa-da, suvni isrof qilish davom etmoqda. Agar birgina irrigatsiya
tizimi takomillashtirilsa, qishloq xo‘jaligiga sarflanayotgan suvning 30 % ini
tejab qolish mumkin. Xullas, suvning ifloslanishi natijasida kelib chiqadigan
kasalliklarning turlari kun sayin ortib borayotganligini tibbiy tashxislar ham
isbotlab  turibdi.  Suvni  avaylab-asramas  ekanmiz,  u  bizdan  sog‘lig‘imiz
hisobidan «tovon» olaveradi, oqibatda biz turli kasalliklarga chalinaveramiz.