Koʻpincha elementar zarralar fizikasi ham kiritiladi

---

1 
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS 
TA’LIM VAZIRLIGI 
URGANCH DAVLAT UNIVERSITETI
FIZIKA–MATEMATIKA FAKULTETI
FIZIKA KAFEDRASI 
181-GURUH TALABASI AMINOVA MEHRINISONING
ATOM YADROSI VA ELEMENTAR ZARRALAR FIZIKASI 
FANIDAN 
KURS ISHI 
MAVZU: “Yadrо kuchlarning mezon nazariyasi ” 
Topshirdi Aminova .M 
Ilmiy Rahbar Matyoqubov.H
Urganch- 2021 

---

2 
MUNDARIJA 
I.KIRISH
…………………………………………………………………… 3 
II.ASOSIY QISM 
…………………………………………………………..4
2.1. Yadro kuchlarning umumiy tavsifi va xossalari………………………. 4 
2.2 Yadro kuchlarning o’rganish metodlari… …………………………… 6 
2.3. Yadroviy kuchlarning xususiyatlari…………………………………… 12 
2.4. Yadroviy kuchlar mezon nazariyasi…………………………………… 13 
2.5 Yadroviy kuchlarning izotopik invariantligi…………………………… 19
III. XULOSA
…………………………………………………................. 23 
VI. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
…..………………….......... 24 

---

3 
I.
 Kirish 
Yadro fizikasi fizikaning atom yadrosi tuzilishini va ularning xossalarini, 
radioaktiv yemirilish va yadro reaksiyasi mexanizmini oʻrganuvchi boʻlimi 
hisoblanadi. "Yadro fizikasi " atamasiga umumiy maʼno berib, Yadro fizikasiga 
koʻpincha elementar zarralar fizikasi ham kiritiladi. Baʼzan texnikaning mustaqil 
tarmoqlariga aylangan tadqiqot yoʻnalishlarimas, tezlatish texnikasi, yadro 
energetikasi ham Yadro fizikasi boʻlimlari hisoblanadi. Umuman Yadro fizikasi 
atom yadrosi mavjudligi aniqlanishidan avval paydo boʻlgan. Yadro fizikasining 
paydo boʻlishi radioaktivlik kashf qilingan vaqtdan hisoblanadi. 
Zamonaviy Yadro fizikasi tor soha va yoʻnalishlarga aniq boʻlinmagan. Odatda past, 
oraliq va yuqori energiyalar Yadro fizikasi farqlanadi. Past energiyalar Yadro 
fizikasiga yadro tuzilishi masalalari, yadrolarning radioaktiv yemirilishini oʻrganish, 
shuningdek, energiyasi 200 MeV gacha boʻlgan zarralar keltirib chiqaradigan yadro 
reaksiyalarini oʻrganish kiradi. Energiyasi 200 MeV dan 1 GeV gacha boʻlgan 
energiyalar oraliq energiyalar deb, 1 GeV dan katta energiyalar yuqori energiyalar 
deb ataladi. Bunday boʻlinish shartli boʻlib, tezlatish texnikasining rivojlanishi tarixi 
bilan bogʻliq. Hozirgi zamon Yadro fizikasida yadro strukturasi yuqori energiyali 
zarralar yordamida tekshiriladi. Elementar zarralarning fundamental xossalari esa 
yadrolarning radioaktiv yemirilishini tadqiq qilish natijasida aniqlanadi. 
Past energiyalar Yadro fizikasining tarkibiy qismi sekin neytronlarning modda bilan 
oʻzaro taʼsirini va neytronlar taʼsirida boradigan yadro reaksiyalarini tadqiq qiluvchi 
neytron fizikasidan iborat. Yadro fizikasining yangi sohasi koʻp zaryadli ionlar 
taʼsirida sodir boʻladigan yadro reaksiyalarini oʻrganishdir. Yadrolarning elektronlar 
va fotonlar bilan oʻzaro taʼsirini oʻrganish Yadro fizikasining alohida yoʻnalishini 
tashkil qiladi. Yadro fizikasining eksperimental vositalari majmui turlituman va 
murakkabdir. Uning asosini zaryadlangan zarralar tezlatkichlari, yadro reaktorlari, 
yadro nurlanish detektorlari tashkil etadi. Yadro fizikasining amaliy ahamiyati ham 
juda katta: yadro qurolini yaratish va yadro energetikasida, tibbiyotda (diagnostika 
va davolashda) keng qoʻllanadi. Oʻzbekiston Atom Yadro fizikasi institutit Yadro 

---

4 
fizikasiga doir ilmiy tekshirish ishlari olib boriladi. Oʻzbekistonda Yadro fizikasini 
taraqqiy ettirishda; U.O. Orifov, S.A.Azimov, R..Bekjonov, S.Yoʻldoshev, 
M.S.Yunoʻsov, P.Q. Habibullayev va boshqalar olimlarning hissasi kata.