Kontur toklar usuli Usulning qulayliklari

Ikki tugun (tugunlararo kuchlanish) usuli
Murakkab elektr sxemalarini tahlil qilish va hisoblashda, tarkibida EYUK, tok manbalari va qarshiliklardan iborat bo‘lgan bir necha parallel tarmoqlarni ekvivalent bo‘lgan bir tarmoq bilan almashtirish hisoblashlarni ancha yengillashtiradi.
2.2-rasm a va b tasvirlarda tok I ning har qanday qiymatida a va b tugunlarda kuchlanish U_ab ikki sxemada ham bir xil bo‘lsa a-rasmda tasvirlangan sxema b-rasmdagi zanjir qismiga ekvivalent hisoblanadi. Ekvivalent E_e va R_e nimaga teng bulishini aniqlash uchun ikkala sxema uchun tenglamalar tuzamiz.
2.2 a -rasmdagi sxema uchun Kirxgofni I- qonuniga asosan
I₁ + I₂ + I₃ +I_k2 =I
Biroq
I₁ = ( E₁ – U_ab ) / R₁ = (E₁ – U_ab) g₁
I₂ = ( E₂ – U_ab ) / R₂ = (E₂ – U_ab) g₂
……………………………………
I_n = ( E_n – U_ab ) / R_n = (E_n – U_ab) g_n
Demak
I = (2.5)
bu yerda m - tarkibida EYUK manbasi bo‘lgan bir tarmoq soni
q - tarkibida tok manbasi bo‘lgan tarmoqlar soni
2.2 b -rasmdagi sxema uchun
I = E_e g_e – U_ab g_e (2.6)
bu yerda
g_e = 1/ R_e
2.2a,b rasmlardagi sxemalarda I toklarining tengligi U_ab kuchlanishlarning istalgan qiymatlarida bo‘lishi kerak, bu faqat (2.5) dagi U_ab oldidagi koeffisient (2.6) dagi U_ab oldidagi koeffisientga teng bo‘lganda bajariladi.
.

2.2–rasm.

Demak
(2.7)
(2.5) va (2.6) ifodalarda U_ab oldidagi qo‘shiluvchilar va toklar I bo‘lsa ekvivalentlik shartiga asosan
= E_e g_e
bundan
E_e = (2.8)
(2.7) formula g_e o‘tkazuvchanlikni va bu orqali R_e ni topish imkonini beradi.(k) formuladan ko‘rinib turibdiki g_e o‘tkazuvchanlik tarmoqlarda EYUK bor-yo‘qligiga bog‘liq emas.
(2.8) formuladan foydalanayotganda quyidagilarga e’tibor qilish kerak agar qaysidir tarmoqda EYUK bo‘lmasa (2.8) formulani suratdagi mos keluvchi qushiluvchi tushib qoladi, lekin shu tarmoqning o‘tkazuvchanligi maxrajda qoladi. Agar qandaydir EYUK boshlang‘ich sxemada yunalishi 2.2-rasmda tasvirlangan sxemada teskari yunalishda bo‘lsa, u vaqtda mos keluvchi qushiluvchi (l) formulani suratiga manfiy ishora bilan kiradi.
2.2a-sxemadagi tarmoqlar va 2.2b-sxemada tarmoq sxemasining rasmda ko‘rsatilgan qismiga nisbatan ekvivalentlardir, lekin quvvatlari jihatidan ekvivalent emas. Buni, quyidagicha tushuntiramiz. 2.2a-sxemada I=0 bo‘lsa ham tarmoqlardan tok utishi mumkin, biroq 2.2b-sxemada I=0 da ab tarmokda energiya qabul qilish bo‘lmaydi.

2.3–rasm.

Ko‘pchilik hollarda faqat ikki tugundan iborat sxemalar ko‘p uchraydi. Shunday sxemalardan biri 2.3-rasmda tasvirlangan. Bunday sxemalarda toklarni hisoblashning eng qulay usuli ikki tugun usuli xisoblanadi.

Ikki tugun usuli deganda elektr zanjirlari shunday hisoblash usuli tushuniladiki, bunda izlanayotgan noma’lum sifatida ikki tugunlar orasidagi kuchlanish tushuniladi va shu orqali tarmoqlardagi toklar aniqlanadi. 2.2 a-rasmdagi sxemadan farqli 2.3-rasmdagi sxemada a va b tugunlarga I tok oqib kelmaydi. Shuning uchun (2.8) formuladagi tokni I=0 deb olsak, u vaqtda ikki tugun orasida U_ab kuchlanishni topish mumkin:
U_ab = (2.9)
Tugunlararo U_ab kuchlanish aniqlangandan keyin istalgan (m) tarmokdagi tokni Om konuni formulasidan aniqlash mumkin.
I_m=(E_m–U_ab) / R_m=(E_m –U_ab) g_m (2.10)