Konstruksiyalar

137. Normal kesimning nomarkaziy siqilishga yuk ko‘tarish  
qobiliyatini qanday aniqlash mumkin?
Oldingi savolga javobdan ko‘rinib turibdiki, buni baja-
rish oson, lekin buning uchun tashqi yukdan hosil bo‘ladi-
gan zo‘riqishlarning qiymatlari N va M ma’lum bo‘lsa. Agar 
ma’lum bo‘lmasa, N
u
 va M
u
 ni aniqlash vazifasi qiyinlasha-
di. U ko‘ndalang egilishdan farqli o‘la-
roq ikki o‘lchamli bo‘lib qoladi. Uni 
aniqlash uchun N
u
 – M
u
 diagramma-
dan foydalaniladi (67-rasm). Ushbu dia-
grammani qurish uchun ξ ga 0 dan 1 ga-
cha son qiymat berib, har safar (Ne) 
u
 
ni  ∑M
s
=0 shartidan N
u
 ni esa ∑N= 0. 
Shartidan aniqlanadi. Keyin esa e = 
=(Ne)
u
 /N
u
, e
0
 = e – (0,5h– a), undan 
keyin esa M
u
 =N
u
e
0
. N
i 
ham aniqlanadi. 
 67-rasm.

---

102
M
u
 – N
u 
egrilikni ichida yuk ko‘tarish qobiliyatining soha-
si yotadi. Bu yerda yana bir o‘ziga xoslikni e’tiborga olish ke-
rak, x=h bo‘lganda (bunda taxminan ξ =1,1 bo‘ladi) N
u
 ning 
qiymati yanada ortadi, lekin unda M
u
 = 0 bo‘lib, markaziy 
siqilishni bildiradi.
Lekin bunday holatga hisoblashda yo‘l qo‘yilmadi, grafik-
ning yuqori qismini qirqib ξ ning qiymati bir bilan cheklanadi, 
ya’ni x = h
0
 qabul qilinadi.
Katta hajmdagi loyihalar ishlarida bunday grafikni qurib 
hisoblash har doim ham qulay emas, shuning uchun M
u
 va N
u 
ning absolyut kattaliklaridan foydalaniladi, nisbiy hisoblashda 
esa adabiyotlarda keltirilgan α
m
 = M/R
b
bh
0
2
 va α
n
 = N/R
b
bh
0
 
kabi hisoblashlardan foydalaniladi.