Konstruksiyalar

64-rasm.

---

98
a)
b)
v)
g)
65-rasm.
Shunday qilib, katta ekssentrisitetlar bo‘lgan hol (hisoblash-
dagi 1-hol) x ≤ x
R
 bo‘lganda, S armatura esa o‘zining cho‘zilish-
ga mustahkamligidan to‘la foydalanganda, ya’ni σ
s
=R
s
 bo‘lgan-
da sodir bo‘ladi. Kichik ekssentrisitetlar holi esa (hisoblashdagi 
ikkinchi hol) shu bilan xarakterlanadiki, unda x > x
R.
 S armat-
uradagi kuchlanish esa siquvchi (0 ≤σ
sc
 ≤ R
sc
) nol yoki cho‘zuv-
chi (σ
s
 < R
s
) bo‘lishi mumkin. har ikkala holda ham S′ arma-
turadagi kuchlanish R
sc
 ga yetib boradi.
131. Nima uchun temir-beton elementlar markaziy siqilishga  
hisoblanmaydi lekin markaziy cho‘zilishga hisoblanadi?
Real konstruksiyalarni ishlashida doim tasodifiy omillar mav-
jud bo‘lib, ular N kuchning hisobiy qo‘yilish joyini o‘zgarishi-
ga sabab bo‘lishi mumkin. Undan tashqari betonning xossalari 
bir jinsli bo‘lmaganligi tufayli (bitta kesimning o‘zida mustah-
kamlik va deformatsiyalanuvchanlik bir xil bo‘lmasligi) kesimda-
gi kuchlanishlar bir xil bo‘lmasligi ham bo‘ylama kuchning sil-
jishiga o lib keladi. Markaziy siqiluvchi elementlar uchun bu xavf li 
emas, chunki darzlar hosil bo‘lgandan keyin ularda faqat arma-
tura ishlaydi, oquvchanlik chegarasiga yetgandan keyin kuch-
lanishlar tenglashadi. Siqiluvchi elementlarda hatto uncha katta 
bo‘lmagan ekssentrisitet ham normal kuchlanishlarning note-
kisligiga, bo‘ylama o‘qning egilishiga va natijada ustuvorlikning 
yo‘qolishiga olib keladi. 

---

99
Shuning uchun statik hisob natijasida aniqlangan e
0
 ekssen-
trisitetga tasodifiy ekssentrisitet ham qo‘shiladi, uning qiyma-
ti element uzunligining 1/600 ulushidan, ko‘ndalang kesim ba-
landligining 1/30 ulushidan hamda 10 mm dan kam bo‘lmagan 
miqdorda qabul qilinadi. Agar statik hisob bo‘yicha e
0
=0 bo‘lsa 
(markaziy siqilish), u holda e
0
 = e
a
 deb qabul qilinadi. Statik 
aniqlanmagan tizim elementlarida ham hisobiy ekssentrisitet 
tasodifiy ekssentrisitetdan kam bo‘lmagan holda qabul qilinadi.