Konstitutsiyaviy

4-§. Xalq deputatalari mahalliy kengashlarini tashkil 

etish tartibi, tarkibi, faoliyat shakli

Konstitutsiyada  xalq  deputatlari  Kengashlari  faoliyatini 

tashkil qilish, vakolat doirasi va saylash tartibi qonun bilan belgi

-

---

430

lanadi, degan xavolaki norma mavjud (103-modda ikkinchi qism). 

Shu  konstitutsiyaviy  norma  asosida  1993-yil  yil  2-sentabrda 

“Mahalliy  davlat  hokimiyati  to‘g‘risida”gi  va  1994-yil  5-mayda 

“Xalq deputatlari viloyat, tuman va shahar Kengashlariga saylov 

to‘g‘risida”gi Qonunlar qabul qilindi

 1

.

Xalq  deputatlari  Kengashlari  bitta  yo‘l  bilan  –  saylov  orqali 

tashkil etiladi. Xalq deputatlari Kengashlariga saylov ko‘ppartiyaviylik 

asosida, bir mandatli saylov okruglarida, har besh yilda o‘tkaziladi. Bu 

degani saylovlarda ishtirok etish huquqiga ega bo‘lgan barcha siyosiy 

partiyalar teng imkoniyatlarda qatnashadi. Bir saylov okrugidan bitta 

deputat saylanadi va ularning vakolati besh yil davom etadi.

Saylovlar umumiy, teng va  to‘g‘ridan-to‘g‘ri saylov huquqi 

asosida  yashirin  ovoz  berish  orqali  o‘tadi.  Bular  saylov  huquqi-

ning asosiy prinsiplaridir.

Umumiy saylov – 18 yoshga yetgan barcha fuqarolarni mil

-

lati, jinsi, irqi, dini, kelib chiqishi, ijtimoiy ahvoli, mashg‘ulot turi, 

kasbi,  egallab  turgan  lavozimidan  qat’i  nazar  saylovda  ishtirok 

etadi. Ya’ni, saylash huquqidan foydalanishdir. Faqat, sud tomo

-

nidan muomalaga layoqatsiz deb topilgan fuqarolar, shuningdek 

sud hukmi bilan ozodlikdan mahrum etish joylarida saqlanayotgan 

shaxslar saylovda qatnashmaydi. Umumiy saylov huquqi mahalliy 

Kengash deputatligiga saylanuvchilar oldiga ba’zi bir talablarni qo‘-

yadi va ular umumiy saylov huquqiga zid emas, jahon saylov taj-

 

ribasida  qo‘llaniladigan  talablardir.  Jumladan,  mahalliy  Kengash

 

deputati  bo‘lib  21  yoshga  to‘lgan,  kamida  5  yil  O‘zbekiston 

Respublikasida muqim yashayotgan fuqarolar saylanishi mumkin.

Deputatlikka nomzodlar oldiga quyidagi talablar qo‘yiladi:

sodir etilgan jinoyati uchun sudlanganlik holati tugallan-

magan yoki sudlanganligi olib tashlanmagan shaxslar;

saylov kuniga qadar so‘nggi besh yil mobaynida O‘zbekiston 

Respublikasi hududida muqim yashamagan shaxslar; 

O‘zbekiston  Respublikasi  Qurolli  Kuchlarining  harbiy  xiz

-

matchilari,  O‘zbekiston  Respublikasi  Milliy  xavfsizlik  xizmati-

1  Qarang:  O‘zbekiston  Respublikasi  Oliy  Majlisi  faoliyatini  tartibga  soluvchi  qonun 

hujjatlari to‘plami. – T.: 2007. – 47–54, 56–70-betlar.

---

431

ning,  Ichki  ishlar  vazirligining,  Davlat  bojxona  qo‘mitasining, 

boshqa harbiylashtirilgan bo‘linmalarning xodimlari; 

diniy  tashkilotlar  va  birlashmalarning  professional  xizmat-

chilari deputatlikka 

nomzod etib ro‘yxatga olinmaydilar.

Sudyalar, prokuratura organlari va hokimiyat ijroiya organ

-

larining  mansabdor  shaxslari  (viloyatlar,  tumanlar  va  shahar

-

larning  hokimlari  bundan  mustasno)  deputat  etib  saylangudek 

bo‘lsalar, egallab turgan lavozimlaridan bo‘shash to‘g‘risida ariza 

berganlari taqdirdagina xalq deputatlari viloyat, tuman va shahar 

Kengashlari deputatligiga  nomzod etib ro‘yxatga olinadilar.