Конституциявий ҳУҚУҚ Ҳамда давлат ва ҳУҚУҚ назарияси бўйича бўйича

5. Ўзбекистон Республикаси Конституциясида акс этган фуқароларнинг иқтисодий ва ижтимоий ҳуқуқларини изохлаб беринг.
Конституцияда белгиланган иқтисодий ва ижтимоий ҳуқуқлар жамият ҳаётининг моддий асослари­ни ва муносиб турмуш тарзини яратиш ҳамда ҳар бир шахснинг эркин ривожланишини таъминлашга қаратилган. Бугунги кунда ҳар томон­лама мустаҳкам ҳуқуқий асосга эга бўлган кучли ва ишончли ижтимоий ҳимоя тизими вужудга келди ҳамда самарали ишламоқда.
Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг IX боби иқтисо­дий ва ижтимоий ҳуқуқларга бағишланган. Мазкур конституциявий норма­да бу ҳуқуқлар ўзаро биргаликда эътироф этилган. Ушбу тушунчаларни алоҳида тарзда қуйидагича ифодалаш мумкин:
иқтисодий ҳуқуқлар – иқтисодий соҳадаги инсон фаолиятини юридик жиҳатдан белгиловчи ҳуқуқларнинг мажмуидир;
ижтимоий ҳуқуқлар дейилганда, инсонларнинг давлатдан муайян ёрдам олишларига имкон берувчи ижтимоий таъминот ва ижти­моий ёрдам олиш каби ҳуқуқларнинг йиғиндиси тушунилади.
Конституцияда белгиланган иқтисодий ва ижтимоий ҳуқуқлар сирасига қуйидагилар киради:
тадбиркорлик ва қонун билан тақиқланмаган бошқа фаолият юритиш ҳуқуқи;
мулк ҳуқуқи (36-модда);
ҳар бир шахснинг меҳнат қилиш соҳасидаги ҳуқуқ ва эркин­ликлари (37-модда):
1) меҳнат ҳуқуқи;
2) адолатли шароитларда меҳнат қилиш ҳуқуқи;
3) ишсизликдан ҳимояланиш ҳуқуқи;
4) якка тартибда ва жамоа тартибида меҳнат низоларини ҳал этиш ҳуқуқи;
5) дам олиш ҳуқуқи;
ижтимоий таъминот олиш ҳуқуқи (39-модда);
соғлиқни сақлаш ва малакали тиббий ёрдам олиш ҳуқуқи (40-модда);
таълим олиш ҳуқуқи (41-модда);
интеллектуал илмий ва техник ижод эркинлиги (42-модда);
маданий ҳаётда иштирок этиш ва маданият ютуқларидан фойдаланиш ҳуқуқи (42-модда).
Иқтисодий ва ижтимоий ҳуқуқ нормаларининг жорий этилиши­ жамият ҳаёти­нинг моддий асосларини мустаҳкамлаб, инсонлар учун муносиб турмуш шароитларини яратиш, уларнинг бу борадаги ҳуқуқларини ҳимоя қилишдан иборатдир.
Ушбу конституциявий нормалар ижтимоий ҳаётнинг барча жабҳа­ларини ислоҳ этиш ва демократлаштириш сиёсати, миллий иқтисо­диётимизни жадал, барқарор ривожлантириш, аҳоли фаровон­лигини мунтазам ошириш учун мустаҳкам пойдевор яратди.