Конституциявий ҳУҚУҚ Ҳамда давлат ва ҳУҚУҚ назарияси бўйича бўйича

Huquqni qo‘llash akti – bu muayyan yuridik ish bo‘yicha muayyan shaxs(lar)ning huquqlarini, majburiyatlarini va u(lar)ning yuridik javobgarlik darajasini belgilovchi, yuridik faktlar va huquq normalariga asoslanib vakolatli yoki mansabdor shaxs tomonidan chiqariladigan huquqiy akt. YUridik ishni hal etish huquq ijodkorligi hujjatlariga nis­batan bo‘ysunuvchi maqomga ega bo‘lgan huquqni qo‘llash aktlarida qayd etiladi. Ular huquqiy normalarga asoslanadi hamda normativ hujjatlarni amalga oshirish jarayoniga individual normativ ta’sirini o‘tkazish maqsadini ko‘zlaydi.
Huquqni qo‘llash aktlarining xususiyatlari:

• 
  vakolatli organlar va mansabdor shaxslar tomonidan chiqarilishi;
  
• 
  aktlar qat’iy individuallashganligi, ularning muayyan shaxs va hodisalarga nisbatan ekanligi;
  
• 
  davlatning majburlov kuchi bilan ta’minlanishi;
  
• 
  huquqni qo‘llash aktlarining bir marotaba qo‘llanilishi va shu bilan u o‘z vazifasini tamomlashi (ya’ni uning o‘z kuchini yo‘qotishi).
  

Huquqni qo‘llash aktlarining turlari:

• 
  parlament aktlari;
  
• 
  davlat boshlig‘i aktlari;
  
• 
  ijro hokimiyati organlarining aktlari;
  
• 
  sud hokimiyati organlarining aktlari;
  
• 
  mahalliy vakillik hokimiyat (o‘zini o‘zi boshqarish) organlarining aktlari;
  
• 
  korxona, tashkilot, muassasa rahbarlarining aktlari.
  

Huquqni qo‘llash aktlari asoslantirilganlik, qonuniylik va maqsadga muvofiqlik tamoyillari talablariga javob berishi lozim.


41. Ҳуқуқ нормаси ва унинг элементларини изоҳланг.*
Ҳуқуқ нормаси- Барча ҳуқуқ субъектлари учун мажбурий бўлган давлат томонидан ўрнатлиган ёки маъкулланган ижтимоий муносабат қатнашчиларининг ҳуқуқ ва мажбуриятларини ўзида ифодалаган хатти-ҳаракат қоидаси, хулқ-атвор мезони.14
Унинг элементлари- Гипотеза, диспозиция, санкциялардан иборат.
Гипотеза- лотинча фараз, Гипотезада ҳуқуқ нормасининг қандай шароитларда ҳаракатга келиши ва унинг диспозицияси қандай шароитларда амалга ошишини белгиловчи шарт-шароит ва мавжуд вазиятни кўрсатади.
Масалан- Ўз. Рес. ФКнинг 22-моддаси ва Ўз, Рес, Конститутциясининг 66-моддаси (вояга етган, мехнатга лаёқатли фарзандлар ота-онаси хақида ғамхўрлик қилишга мажбурдирлар).
Диспозиция- Унда ҳуқуқ субъектларининг ҳуқуқ ва мажбуриятлари белгиланади ва уларнинг бўлиши мумкин бўлган хатти-харакатлар кўрсатилади.
Масалан- ЖКнинг махсус қисми нормалари, ўғирлик қасдан одам ўлдириш Ўз, Рес, Конститутциясининг 66-моддаси (вояга етган, мехнатга лаёқатли фарзандлар ота-онаси хақида ғамхўрлик қилишга мажбурдирлар).
Санкция- ҳуқуқ норма бузилган ёки мажбурият бажарилмаган ёхуд талаб этилган, хатти-харакат содир этилмаган холда хуқуқни бузган шахсга нисбатан қўлланиладиган давлат таъсир чораси.