Konfransinin

HÖVSAN YATAĞINDA 3D SEYSMİK KƏŞFİYYATIN 

GEOLOJİ SƏMƏRƏLİLİYİ 

Tələbə:                                                            Elmi rəhbər: 

Abdurahmanova Sübhanə Tərlan qızı         Prof. Əhmədov T.R.. 

III kurs, qrup 117.6 

---

11 

 

Abşeron  yarımadasının  qədim  Xəzər  çöküntüləri  ilə 

örtülmüş  dənizkənarı  düzənliyində  yerləşən  Hövsan  yatağı 

1948-ci  ildə  açılmış  və  hal-hazırda  da  intensiv  istismardadır.  

İstismarda   olan  quyuların   ilkin   debitləri  göstərir ki, yataq  

hələ  uzun  müddət geoloq və geofiziklərin diqqət mərkəzində 

olacaqdır. Əsas istismar obyekti olan Qala laydəstəsi mürəkkəb 

litofasial  dəyişkənliyi  ilə  səciyyələnir  və  üstəlik,  ilk  baxışda 

geoloji quruluşunun o qədər də mürəkkəb olmaması təəssüratı 

yaratsa  da  əslində  Hövsan  yatağı,  xüsusən  də  MQ  (Məhsuldar 

qat)  çöküntülərini  döşəyən  süxurlar  üzrə,  mürəkkəb  səciyyə 

daşıyan tektonik quruluşu ilə xarakterizə olunur. Neftli-qazlılıq 

cəhətdən  kifayət  qədər  yüksək  perspektivliyi  ilə  səciyyələnən 

bu  yatağın  geoloji  quruluşu  ona  görə  də  müxtəlif  geoloji, 

geofiziki  üsullar  və  qazıma  ilə  dəfələrlə  öyrənilmişdir.  Dərin 

qazıma ilə Qədim Xəzər çöküntüləri, Abşeron, Ağcagil, MQ və 

qisməndə  Pont  çöküntüləri  açılıb  öyrənilmişdir.  Qalınlıqları 

10-36m  arasında  dəyişən  Pont  çöküntüləri  1308,  1810  saylı 

quyularda  açılmışlar  və  burada  həmin  çöküntülər  əsasən 

gillərlə təmsil olunurlar.  

ÜDN  üsulu  ilə  2D  seysmik  tədqiqatları    burada  1996, 

2004  və  2008-ci    illərdə  aparılmışdır.  Alınmış  seysmik 

məlumatlar  MQ  çöküntülərinədək  sahənin  geoloji  quruluşunu 

kifayət  qədər  inamlı  öyrənməyə  imkan  vermişdir,  lakin  onu 

döşəyən 

Miosen 

çöküntüləri 

səviyyəsində 

mürəkkəb 

interferensiya  müşahidə  olunmuş  və  birmənalı  interpretasiya 

edilə 

bilməyən 

seysmik  informasiya  alındığından  bu 

çöküntülərin  quruluşu  lazımi  dərəcədə  yaxşı  öyrənilməmişdir.  

Nəhayət,  2011-12-ci  illərdə  3D  seysmik  kəşfiyyatı  ilə 

tədqiqatlar  aparılmışdır.  Tədqiqat  sahəsində  alınmış  2D 

seysmik  məlumatları  yeni  emal  qrafı  ilə  bir  də  emal  olunmuş 

və  onların  3D  seysmik  məlumatları  ilə  müqayisəsi  nümayiş 

etdirilir. Alınmış seysmik informasiyanın  təhlili  göstərir ki,  ən 

müasir  emal  texnologiyasının  tətbiqinə  baxmayaraq,  2D 

seysmik  tədqiqatların  müşahidə  sıxlığı  MQ-nı  döşəyən 

---

12 

 

süxurların  quruluşunu  öyrənməyə  imkan  vermir.  Halbuki  3D 

seysmik kəşfiyyatının tətbiqi qarşıda qoyulan geoloji məsələni 

həll etməyə imkan verir. 

3D  məlumatlarına  əsasən  sahə  üzrə  struktur  xəritənin 

qurulması ilə yanaşı dinamik məsələləri də həll etmək mümkün 

olmuşdur.  Fərz  olunur  ki,  antiklinal  tələdə  neft  yığımı  fasial 

əvəzolunma ilə əlaqədardır. Bütün bunlar bir daha 3D seysmik 

kəşfiyyatın  keyfiyyətli  məlumatlarına  əsasən  qarşıda  qoyulan 

geoloji  məsələlərin  yüksək  səviyyədə  həllinin  mümkünlüyünü  

bariz nümayiş etdirir. 

Üçölçülü seysmik kəşfiyyat məlumatlarına əsasən SH-VI 

üzrə  struktur  xəritə  qurulmuşdur.  Bu  xəritədə  Şərqi  Hovsan 

antiklinalının  quruluşu  müfəssəl    əks  olunur.  Strukturun 

quruluşunun  dəqiqləşdirilməsi  ilə  yanaşı  onun  tağ  və  tağyanı 

hissələrində  dinamik  analizlə  “yataq”  tipli  anomaliya 

ayrılmışdır.  Bütün  bunlar  3D  seysmik  kəşfiyyatının  yüksək 

geoloji səmərəliliyinə bir də dəlalət edir.