Konfransinin

 

Ədəbiyyat  

 

1.O.H.Mirzəyev  -  Neft-qaz  mədən  avadanlıqlaının  texniki 

diaqnostikasının əsasları (Bakı 2012 ) 

2.  D.Ə.İsgəndərov  -  Neft  və  qaz  çıxarma  sənayesində  çalışan 

---

44 

 

işçilər üçün məlumat kitabı (BAKI 2014) 

3.AzDTN  1.7-1  “Bina  və  qurğuların  yükdaşıyan  inşaat 

konstruksiyalarının müayinəsi qaydaları” 

4.MS  1669347-13-2009  “Xəzər  dənizində  neftqazmədən 

hidrotexniki qurğuların istismarı” 

5.Ultrasonic  testing  (UT)  useful  formulae  (Trinity  NTD 

www.trinityntd.com

) 

 

DƏNİZ  NEFT-QAZ YATAQLARININ 

MƏNİMSƏNİLMƏSİNDƏ  SUALTI  İSTİSMAR 

SİSTEMLƏRİNİN TƏTBİQİ 

 

Magistr: 

Elmi rəhbər: 

Məmmədov Nicat Tahir o. 

İsmayılov R.Ə. 

I-ci kurs, A2128 

 

Dənizdə neft və qazın ənənəvi üsullarla çıxarılması üçün 

dəniz  hidrotexniki  qurğularından  və  ya  estakalardan  istifadə 

olunurdu.  Lakin  suyun  dərinliyinin  artması,  hər  bir  qrup 

quyulara  görə  əlavə  platforma  tikilməsi  və  ya  üzən 

platformanın  istifadə  olunması  zərurəti  ənənəvi  üsülların 

iqtisadi  və  texniki  cəhətdən  səmərəsini  azaltmağa  başladı. 

Həmçinin,  iri  yataqları  azalması,  yeni  tapılan  yataqların  neft-

qaz infrastrukturu olmayan yerlərə təsadüf etməsi mühəndisləri 

yeni üsul və qurğulardan istifadə etməyə sövq etdi.  

İlk  sualtı  istismar  quyularının  tamamlanmasından  40 

ildən çox bir zaman keçib. İlk sualtı tamamlama sistemi 1961-

ci  ildə  Qərbi  Kameron  yatağında  17  metr  dərinlikdə 

quraşdırıldı.  Bu  zamandan  bəri,  yüzlərlə  sualtı  sistem 

quraşdırılıb  və  hal  hazırda  da  bu  sistemlərdən  istifadə  edilir. 

Çoxquyulu  mürəkkəb  sualtı  sistemlər  quraşdırılıb  istifadəyə 

verilib  və  heyətsiz  sualtı  aparatlar  quraşdırma  və  istismar 

dövründə bu sistemin bir tərkib hissəsinə çevrilmişdir. Xüsusilə 

dalğıcların  sualtı  əməliyyatlar  apara  bilmədiyi  yerlərdə  geniş 

---

45 

 

istifadə  olunurlar  və  dənizin  çox  böyük  dərinliklərində 

əməliyyatlar  aparmağa  imkan  verirlər.  Amerikada  Mensa  qaz 

yatağında  1997ci  ildə  dünyanın  ən  uzaqdan  (63  mil)  idarə  və 

istismar xəttinə malik olan sualtı istismar sistemi dənizin 1645 

metr dərinliyində quraşdırıldı.  

Sualtı  İstismar Sistemləri dənizdə platformalar vasitəsilə 

neftin  qazın  hasil  edilməsi  iqtisadi  səmərəli  olmayan  və  ya 

inkişaf etdirilməsi  çətin  olan  yerlərdə istismar imkani  yaradır. 

Sualtı  sistemlərin  layihələndirilməsinin  ənənəvi  sistemlərə 

nəzərən  daha  çətin  olmasına  baxmayaraq,  yaratdığı  böyük 

imkan  və  istifadə  genişliyi  sayəsində  neft-qaz  sənayesində 

müxtəlif  tip  və  dərinlikli  yataqların  istismarı  zamanı  tətbiq 

olunur.  Texnologiyanın  tərəqqisi  sayəsində  bu  sahənin  də 

imkanları  genişlənir,  səmərəliliyi  artır.  Bu  səbəbdəndir  ki, 

dünyanın  qabaqcıl  və  iri  neft-qaz  avadanlığı  istehsalçıları  və 

servis  şirkətləri  bu  sistemlərinin  istehsalı  və  istismarı  ilə  iri 

həcmdə  məşğuldurlar.  Ölkəmizdə  Şahdəniz-2  qaz  yatağının 

işlənməsində  məhz  sualtı  istismar  sistemlərindən  istifadə 

olunacaqdır.  Bu  məqsədlə  artıq  sualtı  quraşdırma  işləri  yerinə 

yetirilir.