Konfransinin

KASDAĞ VƏ KATEX KOLÇEDAN POLİMETAL 

YATAQLARINDA HAVANIN TƏRKİBİNİN 

DƏYİŞİLMƏSİ VƏ ORADA İSTİFADƏ OLUNA 

BİLƏCƏK VENTELYASİYA SXEMİ. 

 

Tələbə:                                                         Elmi rəhbər:  

Abdurahmanova Şəfiqə Yusif qızı                dos. İsmayılov R.T                              

IV kurs, qrup 109,5 

 

1.  Hazırda  respublikamızın  Balakən-Zaqatala  rayonları 

ərazisində  çox  böyük  ehtiyata  malik  Filizçay,  Katex,  Kasdax 

kolçedan-polimetal  yataqları  kəşf  edilmişdir.  Bu  yataqlarının 

ehtiyatları hələ SSRI dövründə təsdiq olunmuşdur. Bu ərazidə, 

həmçinin  bir  çox  filiz  təzahürləri  də  aşkar  edilmişdir.  Buna 

görə  də  bu  rayon  yaxın  gələcəkdə  Azərbaycanın  dağ-mədən 

sənayesinin intensiv inkişaf bazasına çevrilə bilər. 

2.  Qeyd  olunan  yataqlarda  dağ-kəşfiyyat  işləri  zamanı 

sulfidli  süxur  və  filizlərin  oksidləşməsi,  qazmalarda  havanın 

temperaturunun  artması,  oksigenin  miqdarının  azalması,  iş 

şəraitinin  pisləşməsi  nəticəsində  qazmaların  keçirilməsində 

çətinliklər  yaranmışdı.  Analoji  yataqları  istismar  edən  bir  çox 

mədənlərdə  sulfid  filizlərinin  oksidləşməsi  zamanı  karbon 

qazının  əmələ  gəlməsi  qazmaların  atmosfer  şəraitini  bir  az  da 

çətinləşdirərək fəhlələrin normal əmək şəraitini pozur. 

3.  Qeyd  olunanları  nəzərə  alaraq  mədənlərin  gələcəkdə 

işlənməsi  zamanı  baş  verə  biləcək  arzuolunmaz  hadisələrin 

qarşısını  almaq  üçün  göstərilən  yataqların  filizlərinin 

oksidləşmə  qabiliyyətləri  araşdırılımış  və  bu  yataqların 

kəşfiyyat qazmalarının atmosferində müşahidələr aparılmışdır. 

4.  Diblərdə  havanın  normal  tərkibini  təmin  etmək  üçün 

süni  ventilyasiya  kəsildikdə  oksigenin  miqdarının  təhlükəli 

konsentrasiyaya qədər azalmasının və süni ventilyasiya zamanı 

onun 

normal 

konsentrasiyaya 

qədər 

artmasının 

qanunauyğunluqlarını təyin etmək lazımdır.   

---

19 

 

5.  Sulfid  filizlərini  kimyəvi  aktivliyi  yeraltı  mədən 

qazmalarında  havanın  miqdarının  hesablanması  üçün  əsas 

parametr kimi istifadə edilə bilər. 

6.  Təklif  olunan  düsturlarla  qazma  dibində  havanın 

normal tərkibinin təminolunma müddətini hesablamaq olar. 

                  

                                     Ədəbiyyat 

1.   

2.  Rapp John S. Homestake mine fire. “Cafif. Geol.” 1975, 28, 

N-10 

3.  Успенский  Н.С  Кедабексикий  медный  рудник.  Бр. 

Сименс - Горн. , журн., 1910, N°2  

4.  Весоловский 

В.С 

и 

др. 

Физические 

основы 

самовозгорания угля и руд. - М. Недра , 1972 

5.  Лидин  Г.Д.,  Матвиенко  Н.Г  .,  Исмайылов  Р.Т. 

Закономерности  снижения  содержания  кислорода  в 

атмосфере  подготовительных  выработок  колчедано  - 

полиметаллических месторождений