Konfransinin

QAZMA MƏHLULUN UDULMASI ,QAZ TƏZAHÜRÜN 

BAŞ VERMƏSİNƏ QARŞI  TƏDBİRLƏRİN  TƏHLİLİ 

 

Tələbə:                                                           Elmi rəhbər: 

Mirzəyev Elçin Araz oğlu                               Ass.Qədəşova E.V. 

IV kurs ,qrup 283.5 

 

Qazma  zamanı  ən  dəqiq  planlaşdırılmış  quyularda  belə 

problemlərə rast gəlinir . Quyuda baş verən ən ciddi problemlər 

aşağıdakılardır : 

Lülənin  yayınması  ,  borunun  nasazlığı  ,  borunun 

tutulması  quyu  lüləsinin  dayanıqsızlığı  ,  qazma  məhlulunun 

çirklənməsi , formasiyanın zədələnməsi , hidravliki yarılmalar , 

lülənin  təmizlənməməsi  ,maye  dövranının  itməsi  ,tərkibində 

hidrogen-sulfid olan formasiyalar , avadanlıq və işçilərlə bağlı 

problemlər, gilli məhlulun kaoqulasiyası və s. 

Ən  ciddi  problemlərdən  biri  də  maye  dövranının 

itməsidir. Qazma işləri gedən zaman  qazma məhlulu udulması 

hadisəsi  baş  verərsə  məhlul  dövranının  kəsilməsi  ,uçulma  baş 

verən zonadan yuxarıda qaz, neft,su təzahürlərinin baş verməsi 

,qazma  kəmərinin  tutulması  ,  kavernaların  və  ya  yarıqların 

genişləməsi,  təzyiq  və  temperatur  balansının  pozulması  və  s. 

kimi  ciddi  problemlər  baş  verə  bilər  .Udulma  prosesi  bir  çox 

amillərdən  asılıdır  .Qazma  məhlulunun  udulmasının  əsas 

səbəbləri aşağıdakılardır: 

Yüksək  keçiriciliyə  malik  laylar  (formasiyalar),təbii 

kavernaları  olan  formasiyalar,  tükənmiş,  formasiyalar, 

eysimoloji 

və 

geoloji 

proseslər 

nəticəsində 

yaranmış 

yarıqlar,qazma  məhlulunun  vurulma  təzyiqinin  yüksək 

olması,təzyiqlər balansının pozulması və s. 

  Maye dövranının udulmasının qarşısının alınma üsulları 

  Ümumiyyətlə  qazma  məhlulunun  dövranın  itməsinin 

qarşısını  tam  olaraq  almaq  qeyri  mümkündür  .  Lakin  bəzi 

problemlərin  xüsusəndə  sonradan  yaranmış  dəliklərin  ,qazma 

---

54 

 

zamanı baş vermiş udulmanın qarşısını almaq və ya problemin 

təsirini əhəmiyyətli dərəcədə almaq olar. 

Məhlulun  sıxlıq  və  özüllüyünü  lazımi  ölçüdə  saxlamaq; 

qazma  zamanı  həlqəvi  fəzada  sürtünmə  təzyiqi  itkisini 

minimuma endirməklə;lüləni təmiz saxlamaqla; 

qazma  məlumatlarına  tam  dəqiq  riayət  etmək,  geofiziki 

tədqiqatlar nəticəsində alınmış göstəriciləri nəzərə almaq ; 

keçid zonalarında zəif formasiyaları mühafizə etmək ; 

dəliklərin və kavernaların xüsusi məhlullarla bağlanması ; 

yarıqların  xarakteristikasına  uyğun  olaraq  xüsusi  tədbirlərin 

görülməsi  və  s.  Bu  üsullardan  biri  elastiki  deformasiya 

qabiliyyəti yüksək borularla yarıqların izoliyasiyasıdır . 

Bunun  üçün  əvvəlcə  geofiziki  tədqiqatla  yarılma  baş 

verən  zona  müəyyənləşdirilir.  Müəyyən  olunmuş  zona 

genişləndirici  balta  vasitəsilə  genişləndirilir.  Genişləndirilmiş 

zonaya  elastiki  deformasiya  qabiliyyəti  yüksək  olan  xüsusi 

boru  endirilir  və  genişləndirici  vasitəsilə  borunun  diametri 

böyüdulür  .Bununlada  yarılma  zonası  izolyasiya  edilir  .  Bu 

üsulun  mənfi  cəhəti  uzunluğu  böyük  olan  yarıqların 

izoliyasiyasında  səmərəli  olmamasıdır.  Bundan  başqa  hal 

hazırki  qazma  zamanı  qazma  məhlulun  un  itkisinin  qarşısını 

almaq  ,udulma  zonalarının  bağlanılması  üçün  xüsusi  kimyəvi 

birləşmələrdən  istifadə  edilir  .Bu  cür  maddələr  LCM  (lost 

circulation materials )adlanır .  

Qazma  məhlulunun  udulması  zamanı  baş  verən 

problemlərdən  biri  də  udulma  baş  verən  zonadan  yuxarıda 

yerləşən  kollektor  laylarda  təzahür  prosesinin  getməsidir  .  Bu 

neft,qaz,su  və  ya  bunların  qarışığının  təzahürü  ola  bilər 

.Məlumdur ki qaz laylrının sıxışdırma müqaviməti digər laylara 

nisbətən  az  olduğu  üçün  qaz  laylarında  təzahür  daha  sürətlə 

gedəcək . 

Aparılan  təhlillər  nəticəsində  qazma  prosesində  bu 

əngəliliklərə qarşı yuxarıdakı təkliflər irəli sürülür . 

---

55