Konferensiyasi

“ZAMONAVIY TA‟LIM TIZIMINI RIVOJLANTIRISH VA UNGA QARATILGAN KREATIV G‟OYALAR, 
TAKLIFLAR VA YECHIMLAR” MAVZUSIDAGI 27-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ON-LINE 
KONFERENSIYASI 
www
.
bestpublishing.
org
103 
МАЪНАВИЙ МЕРОС ВА БАРКАМОЛ АВЛОД ТАРБИЯСИ
Исраилова Ҳамида 
Сергели тиббиѐт коллежи ўқитувчиси 
 
Даврга таъсир этган омиллар юртимиз тарихидаги зарҳал ҳарфлар билан 
битилган улкан хазинадир. Мамлакатимизнинг дунѐда машҳур бўлишида, инсонлар 
ва келажак авлод тарбиясида, мустақиллигимизни мустаҳкамлашда, халқимизнинг 
миллий ғурурини шакллантиришда бу давр муҳим роль ўйнаган. Мутахассис 
олимларнинг фикрларига қараганда, машҳур шайх Баҳоуддин Нақшбанд тариқати 
Амир Темур даври мафкураси асосини ташкил этган ва унинг юксак эътибор 
топганлиги тасодифий эмас эди. «Дилинг Оллоҳда, қўлинг – меҳнатда бўлсин», - 
деган буюк ҳикмат Амир Темур дунѐқарашига мос эди. Амир Темур дунѐ 
маданиятига, маънавиятига беқиѐс ҳисса қўшган буюк шахсдир. Мовароуннаҳрнинг 
қадимий иқтисодий, маданий шуҳратини тиклаш йилларида унинг маънавий 
салоҳияти янада камол топди ва ижтимоий ҳаѐтда тўлалигича намоѐн бўлди. Шунинг 
учун ҳам мамлакат ижтимоий ҳаѐтининг барча томонлари, давлат идора тизими, 
иқтисодий, молиявий, деҳқончилик, ҳунармандчилик, савдо, маданият, фан, 
меьморчилик, ҳарбий масалалар, халқаро алоқалар, ислом дини, шариат ва бошқа 
соҳалар мақсадга мувофиқ ривожланди. Амир Темур давлатида асасий қонун 
вазифаларини бажарган мусулмон ҳуқуқи ислом таьлимотига асосланган. Имом ал-
Бухорий, Термизий, Баҳоуддин Нақшбанд, Аҳмад Яссавий, Бурхониддин 
Марғинонийларнинг асарларида Қуръон таьрифи билан бирга мусулмон ҳуқуқи 
шарҳи берилган. Шариат – кенг ва мукаммал ишланган ҳуқуқ қомуси, унда 
турмушнинг турли-туман саҳифалари: диний-оилавий, халқаро, фуқаролик, жиноий, 
ахлоқий нормалар ифодаланган. Шариатда ҳуқуқ илми яхши ишланган бўлиб, у 
асосан: биринчидан, диний қоидаларни, моҳиятини ўрганувчи ва иккинчидан, 
таркибий ҳуқуқ илмининг турли соҳаларига тегишли бўлган қоидаларни ўрганувчи 
икки қисмдан иборат. Унда давлат ва ҳуқуқнинг пайдо бўлиши ва моҳияти илоҳий 
кучга боғланган ҳолда ўрганилади. Давлат ва қонунларни яратувчи Оллоҳ бўлса, 
унинг ердаги вакили давлат бошлиғи – шоҳдир. Бу қоидага, асосан, аввал илоҳий 
қонунларнинг мавжудлиги ва ундан келиб чиқадиган, инсон томонидан қабул 
қилинган қонунлар тўғрисидаги ғоялар ўрганилади. Амир Темур шаҳарларда илм-
фан, маданиятни ривожлантириш учун кўплаб илмий муассасалар қуришга амр 
қилган. Мадрасаларда диний фанлар билан баравар математика, меъморчилик, 
астрономия, адабиѐт, тарих, мусиқа каби фанларнинг ўқитилишига алоҳида эътибор 
берилган. «Темур тузуклари»да айтилишича, мусулмонларга диний мадрасаларда 
таълим бериш, шариат ақидалари ва ислом дини илмлари: тафсир, ҳадис, фиқҳдан 
дарс бериш учун соҳибқирон томонидан ҳар бир шаҳарга олимлар ва мударрислар 
тайин қилинган. Талабаларга ўз даврининг йирик алломалари дарс берганлар. 
Мадраса мударрисларига кўп маош тўланган, улар фаровон ҳаѐт кечирганлар. «Темур 
тузуклари»да 
«Саййидлар, 
уламою-машойих, 
оқилу-донолар, 
тарихчиларни 

---