Kondensatsiyalangan fazalarda kontakt ko‘rinishlar

 
YArim o‘tkazgich va metallarni kontakt chegarasi 
Pirometallurgiyada metall - yarim o‘tkazgich fazalararo chegara bilan tez-tez uchrashga to‘g‘ri 
keladi, chunki ko‘p oksid va sulfidlar o‘zi bilan yarim o‘tkazgichni tashkil qiladi. Moddaning 
hajmidagi elektronning quvvati vakkuumda joylashgan alohida elektron quvvatidan kamroqdir. 
Elektronni kondensatsiyalangan fazadan vakuumga o‘tkazish uchun ish bajarish kerak. 
Ishni bajarishga sarf qilinadigan energiya elektronni chiqish ishi deb aytiladi. Bir necha 
elektron chiqish namunalari: K-2,15; Zn - 3,74; Pb -4,02; Fe - 4,47; Cu - 4,47; CaO - 1,8-
2,4; Cu
2
- 5,15; FeO - 3,85; SiO
2
- 5,0, shlak (tarkibiga qarab) 1,22 - 2,22. 
Metall va yarim o‘tkazgichning kontaktlarida elektron xodisalarni ko‘rib chiqamiz. Qabul 
qilaylik, metalldan chiqish ishi (

m
) yarimo‘tkazgichdan 
(

ya
) 
ko‘proqdir. Kontaktning birinchi
daqiqalarida elektronlar ikki tomonga qarab siljiydi, faqat 

m
> 

ya
ko‘proq bo‘lgani sababli, yarim 
o‘tkazgichni tarkib etib metallga yetib borayotgan elektronlarning oqimi, aksincha oqimga nisbatan, 
ko‘proq bo‘ladi. Buning natijasida quyidagini yozishimiz mumkin: Iya >Im, ya’ni elektr oqimi yarim 
o‘tkazgichdan metallga qarab ko‘proq bo‘ladi. Buning natijasida yarim o‘tkazgichda elektronlar 
kamayadi va u musbat zaryadga ega bo‘ladi, metallning sirtida esa elektronlar to‘planadi va manfiy 
zaryad paydo bo‘lishiga olib keladi. Bo‘linish sirtida U potensiallar ayirmasi paydo bo‘ladi. 
Elektronlarni yarim o‘tkazgichdan metalga oqib o‘tishi ikkita moddaning kimyoviy potentsiallari 
 
tenglashishigacha ro‘y beradi. 
Metall va yarim o‘tkazgichning potentsial ayirmasining muvozanat qiymati kontakt potentsial 
deb aytiladi: 
U
0
=

o
/ e = (

m
-

ya
)/e 
(56) 
Metall va yarim o‘tkazgichning cheraga sirtida ikkilamchi elektrik qatlami paydo bo‘ladi. Bu 
qatlam kondensator shaklida xizmat qiladi. Kondensatorning planstinalari orasi 
r
ga teng bo‘ladi. 
Bunda elektrik maydonining kuchlanishi bo‘ladi:
E = Uo / r = 

o
/

o
/er =