Kon mashinalari va komplekslari haqida ma’lumotlar reja: Ruda va jinslarni maydalash uchun jihozlar

1. Ruda va jihozlarni maydalash uchun jihozlar 
Ruda va jinslarni qazib olish maydalashdan boshlanadi. Ruda konlarini 

---

qazib oluvchi konlarda portlatishli maydalash eng ko‘p
(8.1.1-bo‘limga qarang), 
va kam hollarda mexanik maydalash 
( 8.1.2-bo‘limga qarang)
qo‘llaniladi
.
Portlatib maydalashda ishchi jarayonlardan biri burg‘ilash hisoblanadi
(8.1-bo‘limga qarang). 
SHpurlarni burg‘ilash uchun perforatorlar va o‘ziyurar 
burg‘ilash qurilmalari, quduqlarni burg‘ilash uchun og‘ir turdagi – 
perforatorlar, ko‘chma va o‘ziyurar burg‘ilash qurilmalari qo‘llaniladi. 
Perforatorlar dastaki, teleskopli va kolonkali - burg‘ilash mashinalari 
zarbli-burilishli yoki zarbli-aylanma harakatli 
(8.1-bo‘limga qarang). 
Burg‘ilash 
burg‘ilash shtangi orqali burg‘ilash koronkasiga beriladigan massivli porshen 
zarblari energiyasi hisobiga amalga oshiriladi. Porshen siqiq havo bosimi ostida 
yoki yuqori bosimli suyuqlik ostida qaytarma-ilgarilanma harakatni amalga 
oshiradi. 
PR turidagi dastaki perforatorlar 
(8. 1a, 8.2.a-rasmlar) 
30-55 mm. diametrli 
2-3 m (ba’zan 5 m.gacha) chuqurlikdagi gorizontal, qiya va pasayuvchi 
shpurlarni burg‘ilash uchun qo‘llaniladi. 
Dastaki perforatorlar massasi 20-25 kg tashkil etganligi uchun ular bilan 
pnevmosaqlagichdan foydalanib shpurlar burg‘ilanadi. Ular surilma shtokli
silindrlardan iborat va siqiq havoda ishlaydi. Pnevmosaqlagichlar perforatorning 
tayanchi uchun va shpur tomonga unga qo‘shimcha bosim yaratish uchun 
mo‘ljallangan. 
 8.1-rasm. Burg‘ilash sxemasi: a – dastaki perforator bilan; b - teleskopli perforator bilan; v - 
kolonkali perforator bilan: I – zarbli-burilmali mexanizm; 2 - burg‘ilash shtangi; 3 - burg‘ilash 
koronkasi; 4 – pnevmosaqlagich yoki pnevmopodatchik; 5 – zarbli-aylanma mexanizm; 6 – 
beruvchi qurilma; 
7 - 
tirgakli kolonka.
30-48 kg massali PT turidagi teleskopli perforatorlar 
(8.1.6-rasm) 
ko‘tarilma 
shpurlarni yoki 10-15 m gacha chuqurlikdagi 42-85 mm diametrli quduqlarni 
burg‘ilash uchun xizmat qiladi, bunda pnevmopodatchik pastdan joylashgan. 
Pnevmopodatchik tuzilishi va vazifasi bo‘yicha pnevmosaqlagichga o‘xshash, 
lekin u perforator bilan qattiq mahkamlangan, uning og‘irligini to‘liq qabul 
qiladi va o‘zi burg‘ilash koronkasiga bosimli kuchlanish yaratadi. SHuning uchun 

---

dastaki perforatorlardan farqli ravishda, teleskopli perforator burg‘ilangandan 
so‘ng (shpurlarni burg‘ilash boshlanishi) bir nechta shunday perforatorlarga 
xizmat ko‘rsatuvchi burg‘ilovchi ishtirokisiz avtomatik tarzda ishlashi mumkin. 
PK turidagi kolonkali perforatorlar 
(8.1.v, 8.2.6-rasmlar) 
- 50-75 kg 
massali quvvatli burg‘ilash mashinalari, -25 m. gacha chuqurlikdagi 52-85 mm 
diametrli quduqlarni burg‘ilash uchun mo‘ljallangan. Ular lahim asosi va shipi 
o‘rtasida mahkamlanadigan tirgakli kolonkalarga o‘rnatiladi (nomlanishi 
shundan kelib chiqqan). Burg‘ilash koronkasining qazish joyiga kerakli 
bosimini beruvchi qurilma (odatda, zanjirli) ta’minlaydi, burg‘ilash 
koronkasining aylanishini maxsus, mustaqil aylantirgich ta’minlaydi, 
shuning uchun kolonkali perforatorlar zarbli-aylanma harakatli burg‘ilash 
mashinalaridan tashkil topgan.
 8.2-rasm. Burg‘ilash: a 
- 
dastaki perforator bilan; b 
- 
teleskopli perforator bilan.
O‘ziyurar burg‘ilash qurilmalari – relsli, gusenitsali yoki g‘ildirakli 
yurishdagi o‘ziyurar agregatlar. YUrish yuritmasi - pnevmatik, elektrli yoki 
dizelli. 
Er ostidan qazib olinadigan foydali qazilmalar hajmi va miqdorining 
oshishi mos ravishda burg‘ilash hajmining ortishiga olib keladi, shuning uchun 
dastaki va ko‘chma perforatorlardan, shuningdek, relsli yoki gusenitsali 
yurishdagi kam harakatli qurilmalardan foydalanish samarasiz bo‘lib qoldi. 
SHunga bog‘liq holda, XX asrning oxirgi choragida konlarda g‘ildirakli 
yurishdagi o‘ziyurar jihozlar keng qo‘llana boshlandi